Krótka historia parafii w Piaskach

Wieś Piaski leży w Kujawach Zachodnich w odległości 8 km na wschód od Kruszwicy i około 24 km na południowy wschód od Inowrocławia.

Według jednego z nieznanych nam autorów ważnego dokumentu dotyczącego historii wsi wynika, że wieś Piaski przed rokiem 1231 wraz z innymi miejscowościami zostały nadane biskupowi włocławsko-pomorskiemu przez księcia Mazowieckiego i Kujawskiego Konrada.

Miejscowość występuje również pod nazwą Pesci w dyplomie z roku 1250. Kronikarz Jan z Czarnkowa wymienia Pyaski jako własność kanoników kruszwickich w kronice z 1383 roku.

Protokuł wizytacyjny biskupa włocławskiego dostarcza bogatych informacji dotyczących utworzenia parafii w piaskach z roku 1595. Biskup Hieronim Rożdrożewski pisał, że parafia piaskowska wyodrębniona została z parafii kruszwickiej, ponieważ wytrzebienie lasów i częste wylewiska Gopła spowodowały, że komunikacja z Kruszwicą była utrudniona, a w okresie wiosny i jesieni prawie całkiem niemożliwa ze względu na okoliczne bagna i rozlewiska.

Na przełomie XIV i XV wieku Piaski należały do dekanatu Radziejowskiego w diecezji włocławskiej. Dobra parafialne należały do kapituły kruszwickiej, której wikariusze byli kolatorami tutejszego kościoła, a częściowo również do kapituły włocławskiej.

W czasie wojny ze Szwedami w 1655 roku uległ zniszczeniu kościół w Piaskach. Prawdopodobnie w XVII wieku została zbudowana nowa świątynia lub gruntownie wyremontowana stara. Odbudowano również kapicę, której fundatorem był właściciel Piask - Stanisław Piaskowski.

Od XVII wieku patronat nad kościołem objeła rodzina Piaskowskich z Piask, a od XIX wieku Jaczyńskich.

Okres zaborów przyczynił się do germanizacji ziemi kujawskiej. Po I rozbiorze parafia znalazła się pod zaborem pruskim. Od 1821 roku parafia znalazła się w granicach archidiecezji gnieźnieńskiej i taki stan utrzymał się do dziś.

W latach 1858-1876 administratorem parafii w Piaskach był Julian Brenk. Po jego odejściu przez 11 lat nie było proboszcza, władze pruskie nie wydały odpowiedniego zezwolenia.

Parafianie brali udział w powstaniu styczniowym 1863 i powstaniu wielkopolskim 1918/1919. Do walki ruszyło wielu ochotników. Powstał Batalion Nadgoplański. Do najciekawszych bitw należy walka o Opoczki z 12 marca 1919 roku. Poległ wówczas Stanisław Ziętkowki z Bachorc, którego mogiła znajduje się na cmentarzu w Piaskach.

Po odzyskaniu niepodległości Kruszwica i okoliczne wioski znalazły się w obszarze administracyjnym powiatu strzeleckiego, a od 1931 roku powiatu mogileńskiego w wojeództwie poznańskim. W chwili obecnej gmina Kruszwica wraz z Piaskami należy do powiatu inowrocławskiego w województwie kujawsko-pomorskim.

Według zapisków z najstarszych dokumentów wizytacyjnych wieś Piaski należała do szlachcica Bernarda Wapowskiego kanonika kapituły kruszwickiej. Parafia składała się z wiosek: Piaski, Pieckowy Małe i Wielkie, Tarnowo, Wola Wapowska, Bacharcice, Skotniki Zabłotne i Królewskie oraz Maszenki. Niektóre zapisy mówią o istnieniu wsi Kresy, nie wiemy jednak nic o tej miejscowości, wieś dziś jest nieznana. Wspomina się również wieś Wróble, która razem z wioskami: Piaski, Tarnowo i Maszenki była własnością szlachecką. Pozostałe należały do kapituły kruszwickiej, jedynie Wola Wapowska była osobną własnością biskupa i kapituły włocławskiej.

W 1761 roku pojawiła się wzmianka o wsi Bródzki, która została założona przez osadników niemieckich. W XIX wieku do parafii należały: Bachorce (Bacharcice), Bródzki, Marcinki, Maszenice, Piaski, Piecki, Skotniki, Tarnowo, Wola Wapowska, Wolany, Wróble i Zaborowo i tak jest do dziś.

Piaskowa parafia leży na wschodnim krańcu dekanatu kruszwickiego i sąsiaduje z parafiami na zachodzie z parafią w Kruszwicy, od północy z parafią w Górze i Pieraniu dekanatu inowrocławskiego, od wschodu z parafiami w Bronisławiu i Broniewie dekanatu radziejewskiego diecezja włocławska oraz od strony południowej z parafią Chełmce dekanatu kruszwickiego.

Od początku XX wieku do pierwszych lat wieku XXI parafią pod wezwaniem Ścięcia świętego Jana Chrzciciela zarządzało siedmiu proboszczów i dwóch administratorów. Ósmy proboszcz przybył do parafii w lipcu 2014 roku.

Kapłani parafii w Piaskach:

• Pius Andrzejewski 1905-1922,
• Józef Domagała 1922-1935,
• Telesfor Kubicki 1935-1939,
• w okresie wojennym służba Boża nie odbywała się,
• Konrad Wilhelmi 1945,
• Józef Markowski 1947-1949,
• Błażej Wolanin 1950-1958,
• Józef Malinowski 1958-1982,
• Zygmunt Małkowski 1982-2005,
• Roman Dąbrowski od 2005-2014,
• Paweł Błochowiak od 2014.

Przy kościele leży cmentarz grzebalny. Właściwy cmentarz to najbliższy teren przyległy do pagórka, na którym stoi kościół. Z braku dokumentacji nie jesteśmy w stanie ustalić kiedy dokładnie został założony. Do ciekawych grobów należy mogiła rodziny Grabskich ze Skotnik, który został wyremontowany w 1932 roku. Na stronie południowej cmentarza znajduje się grobowiec Silewiczów właścicieli wsi Wróble. Na cmentarzu znajduje się dębowy krzyż ufundowany przez Grabskich. Interesujące jest również wydzielone miejsce na groby dla samobójców i dzieci nieochrzczonych. Od początku istnienia cmentarz był ogrodzony drewnianym płotem i żywopłotem. Po !954 roku parkan został zastąpiony siatką. Posadzono także kilka drzew, które miały chronić przed wiatrem. Od 1929 roku na terenie cmentarza znajduje się pompa z wodą głębinową, która została zmodernizowana w latach 70tych. Zbudowano również kostnicę (okres służby ks. Małkowskiego). Wybudowano mury z betonu i postawiono chodniki. Nad porządkiem na cmentarzu czuwają sami parafianie.

W samych Piaskach stoją dwa krzyże: przy polnej drodze do Skotnik i przy polnej drodze do Maszenic. Krzyże znajdują się również w: Bachorcach, Maszenicach, Woli Wapowskiej, we Wróblach, w Piaskach przy drodze polnej państwa Głowackich i w Zaborowie. Najstarszy stoi w Tarnowie na polu p. Gołdynia pochodzi z 1892 roku. Pozostałe pochodzą z czasów powojennych. Zastąpiły krzyże zniszczone w czasie II Wojny Światowej.

Źródła:

Archiwum Archidiecezji w Gnieźnie, akta personalne księży (sygn AKH III).

K. Bartowski, M. Lewandowska, B. Lewandowski, Historia parafii pod wezwaniem Ścięcia Jana Chrzciciela w Piaskach, Piaski 2009.

Relacje świadków, wywiad z mieszkańcami.

Archiwum parafii w Piaskach, kronika parafialna tom I, tom II i tom III 1920-1978.

Księga ogłoszeń parafialnych, księga chrztów, ślubów i zgonów.

J. Grześkowiak, Zarys monograficzny, Toruń 1985.

Roczniki Archidiecezji Gnieźnieńskiej i Poznańskiej 1919-1936.

K. Śmigieł, Parafia pod wezwaniem Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Piskach, Rys historyczny, Gniezno 1970.

Wiadomości Archidiecezji Gnieźnieńskiej 1946-2014, portal Archidiecezji Gnieźnieńskiej.

Autor opracowania: Bartłomiej Grabowski