niedziela, 9 października 2016

Znani prałaci i kanonicy kruszwiccy do II wojny światowej

Jeden z najstarszych zachowanych skarbów Kruszwicy nadal budzi zachwyt wśród odwiedzających miasto turystów, a w sercach mieszkańców zapisał się jako symbol związany z ich miejscowością na równi z kazimierzowską wieżą. 

Kościół p.w. śś. Piotra i Pawła to nie tylko murowany budynek, ale także centrum wiary, a także historia ludzi, duchownych którzy przyczynili się do ocalenia tego obiektu i związanego z nim kultu. 

Oto wybrane sylwetki kilku kujawskich prałatów i kanoników Kolegiaty w Kruszwicy, którzy stali się częścią historii Polski:
  • Wacław, mgr, prepozyt kruszwicki (1258), scholastyk włocławski (1258-1298) pracował w kancelarii Władysława Łokietka.
  • Gerward z Ostrowa h. Leszczyc, zm. 1323, syn Macieja z Ostrowa, kanonik kruszwicki (1293), prepozyt kapituły katedralnej we Włocławku (1298/1300), biskup włocławski (1300-1323), popierał stanowisko Korony w konflikcie polsko-krzyżackim (zjazd w Grabiu 1309), we Włocławku 1313, proces w Brześciu Kuj. i Inowrocławiu 1320-1321), lokował kilka wsi na prawie niemieckim, pochowany prawdopodobnie w kościele dominikańskim w Awinionie.
  • Stanisław z Ostrowa h. Leszczyc, kanonik kruszwicki (1293-1295), archidiakon kruszwicki (1295-1301), prepozyt kruszwicki (1306-1308), dziekan włocławski (1310), prepozyt włocławski (1311-1324/1325).
  • Stefan h. Leszczyc, syn Wilka z Kościelca Kuj., kanonik włocławski i kruszwicki (1311), archidiakon płocki (1323).
  • Bodzęta (Bodzanta0 h. Poraj (ok. 1290-1366), syn komesa Bogufała z Wrześni, archidiakon kruszwicki (przed 1317), kanonik gnieźnieński, poznański, włocławski, krakowski, dziekan krakowski (1320), biskup krakowski (od 1348), kontynuował budowę katedry krakowskiej, założył m. Bodzentyn, pochowany w katedrze krakowskiej w ufundowanej przez siebie kaplicy Poczęcia NMP.
  • Wojciech h. Pałuka, zm. 1355, syn Trojana, kanonik kruszwicki (przed 1324), gnieźnieński, płocki, poznański i wrocławski, scholastyk wrocławski, dziekan kujawski (1324), prepozyt kujawski, biskup poznański (1346-1355), uczestniczył w wytyczaniu granicy Polski i państwa krzyżackiego, pochowany w katedrze poznańskiej.
  • Piotr, proboszcz parafii św. Mikołaja w Inowrocławiu i dziekan inowrocławski (1318-1328), kanonik kruszwicki (1325-1328), uczestnik procesu papieskiego w Inowrocławiu (1320-1321) w sporze o zagarnięcie przez Krzyżaków Pomorza Gdańskiego.
  • Stanisław Sówka z Gulczewa h. Prawdzic, zm 1375, kapelan Kazimierza Wielkiego, studiował w Pradze, kanonik płocki, włocławski, łęczycki, chełmiński, kruszwicki, archidiakon włocławski (1349/1350-1356), cholastyk włocławski (1356/1357-1366), biskup płocki (1366-1375).
  • Zbylut z Gołańczy h. Pałuka, zm. 1383, syn Zbyluta i Filomeny, kapelan Elżbiety Łokietkówny, dr dekretów, kantor kruszwicki (1337), kanonik kujawski, archidiakon kruszwicki (1338-1352), prepozyt włocławski (po 1348/1349 do 1365), płocki, kanonik kruszwicki, uniejowski, gnieźnieński, poznański, biskup włocławski (1365-1383), kontynuował budowę katedry we Włocławku, bawił z Kazimierzem Wielkim w Kruszwicy (1368), pochowany w Katedrze włocławskiej.
  • Mikołaj ze Strosberga, zm. 1413, studiował w Rzymie, proboszcz gnieźnieński (1357,1375-1378), nowicjusz apostolski, kanonik kruszwicki, płocki (1377), poborca świętopierza.
  • Jan Pella, zm. 1428, syn Alberyka z Niewiesza, mgr nauk wyzwolonych, kanonik gnieźnieński (1391), uniejowski (1397), scholastyk uniejowski, łęczycki (1398), prepozyt kruszwicki (1399), kanonik krakowski, włocławski, biskup włocławski (od 1421).
  • Mikołaj Trąba (1358-1422), syn Wilhelma i Elżbiety, dworzanin Władysława Jagiełły, kanonik krakowski (przed 1386), gnieźnieński, sandomierski, kolegiaty św. Jerzego na zamku w Krakowie, św. Wita w Krakowie (po 1404), członek tajnej rady wojennej (1410), gnieźnieński (1412), przewodniczący polskiej delegacji na sobór w Konstancji (1414), jeden z kandydatów na papieża, pochowany w katedrze gnieżnieńskiej.
  • Alberyk (Jałbrzyk), zm. 1430/1431, syn Stanisława z Modły, prepozyt uniejowski (1402-1403), kanonik kruszwicki, gnieźnieński (1404), archidiakon warszawski (1405-1430), sekretarz królewski.
  • Dunin ze Skrzynna, zm. 1418, mgr, kandydat na biskupa poznańskiego, kanonik sandomierski, pisarz królewski (1404), protonotariusz apostolski (1410-1411), podkanclerz koronny (1412-1418), notariusz apostolski, kanonik krakowski (1414), poznański, gnieźnieński, kruszwicki, dziekan krakowski (1415), kanonik włocławski (1416-1418), prepozyt u św. Floriana w Krakowie, brał udział w Pertraktacjach polsko-krzyżackich.
  • Jan Chebda z Niewiesza h. Pomian, zm. 1454, syn Chedy, kanonik uniejowski, gnieźnieński (przed1404 i przed 1433), kruszwicki (przed 1417), dziekan włocławski (od 1417), kanonik poznański (1434), archidiakon gnieźnieński (1435), administrator diecezji poznańskiej (1439), kanonik wrocławski i krakowski (1453), wystawił kurię kanonicką w Krakowie, ufundował w katedrze gnieźnieńskiej kaplicę Chebdów.
  • Piotr Pieszyk z Gniezna, mgr, notariusz publiczny, prokurator konsystorza gnieźnieńskiego (1403-1405), kanonik kruszwicki (1417), prokurator polski w procesie z Krzyżakami (1422).
  • Jarosław, zm. 1453, syn Piotra z Kąkolewa, kanonik wrocławski, głogowski, kruszwicki, gnieźnieński (1418), notariusz i sekretarz królewski (1420), student UJ (1426), kanonik poznański (1430).
  • Mikołaj Chebda z Niewiesza h. Pomian, zm. 1455, dr dekretów, kanonik gnieźnieński (1435), poznański, prepozyt kruszwicki (1435-1448), rektor na uniwersytecie w Bolonii (1445, kandydat na arcybiskupa gnieźnieńskiego (1448), kantor i dziekan poznański (1449), starosta łowicki (1453).
  • Jan Leszczyński h. Wieniawa, zm. 1492, student UJ (1457), dziekan warmiński (1470), prepozyt kruszwicki (ok. 1473-1478), kanonik gnieźnieński (1478), proboszcz poznański (1479), kanonik poznański (1480), kantor gnieźnieński (1487).
  • Wojciech z Gaju Gajewski h. Leliwa, zm. ok. 1488, studiował w Rzymie, szmbelan papieski, dr prawa, kustosz gnieźnieński (1458-1462), kanonik poznański (1467,1487), krakowski, kujawski, kruszwicki (1477), gnieźnieński (1485).
  • Mikołaj z Książa h. Łodzia, zm. 1478, syn Jana, studiował na UJ, bakałarz filozofii i nauk wyzwolonych (1419), prokurator konsystorza krakowskiego (1452), poznański (1455), kujawski, scholastyk kruszwicki (ok. 1467), kantor gnieźnieński (1468), pochowany w katedrze w Gnieźnie.
  • Andrzej Boryszewski h. Róża (ok. 1435-1510), syn Mikołaja, dyplomata, przyjaciel Kallimacha, mgr nauk wyzwolonych (1458), szambelan papieski, kanonik gnieźnieński, krakowski (1468), generalny poborca świętopierza i nuncjusz papieski (1472), kanonik włocławski (1473), proboszcz łęczycki (1474), kanonik krakowski, poznański (1485), kustosz gnieźnieński (1487-1501), arcybiskup teomonieński i koadjutor arcybiskupa lwowskiego (1488), arcybiskup lwowski (1492), biskup przemyski (1501), prepozyt kruszwicki (do 150q), kanonik gnieźnieński (1502), arcybiskup gnieźnieński i prymas (od 1503), koronował Zygmunta Starego (1506), pochowany w katedrze gnieźnieńskiej.
  • Andrzej Grodzicki z Poznania, zm. 1550, syn Jana, mieszczanin poznański, kanonik poznański (1514, 1533), dr medycyny i sztuk wyzwolonych, kanonik gnieźnieński (1515), dziekan kruszwicki (1517-1549), przełożył Avicenę na łacinę, pochowany w katedrze w Poznaniu.
  • Erazm z Lublina, dr medycyny, kanonik kruszwicki (1518-1523), w 1518 r. otrzymał od Zygmunta Starego pozwolenie na leczenie chorych na dworze królewskim i w dominach królestwa, proboszcz w Gniewkowie (do 1523).
  • bernard Wapowski h. Nieczuja, zm. 1535, syn Stanisława z Radochoniec i nn, Ciołkówny, studiował w Krakowie, Rzymie i Bbolonii, dr obojga praw, kantor przemyski i krakowski (1509), prałat domowy i protonotariusz apostolski, kanonik poznański (1511), gnieźnieński (1514-1522), wiślicki (1515), łęczycki, kruszwicki (1520-1535), krakowski (1522), sekretarz królewski, wykładał prawo i teologie w szkole katedralnej w Gnieźnie (1514-1535), pierwszy polski kartograf, współpracował z Mikołajem Kopernikiem nad sporządzeniem kart geograficznych Polski, autor m.in. Kroniki rzeczy polskich; Duaus tabulus cosmographiae particulares, opracował mapę Polski zamieszczoną w wydaniu M. Benventana Geografii Ptolemeusza (1507-1508), pochowany w katedrze na Wawelu.
  • Paweł Głogowski h. Grzymala 91502-1580), syn Jana i Małgorzaty Pileckiej, wychowanek Bursy Jerozolimskiej w Krakowie, student UJ (1520/1521), przyjaciel uniwersytecki A. Frycza Modrzejewskiego i S. Hozjusza, sekretarz królewski (1533), kanonik kruszwicki (ok. 1539-1545), archidiakon poznański (1546), płocki (1547), kanclerz płocki (1558), dziekan płocki (1570/1571), wystawił kościół w Głogowcu.
  • Jan Przerębski h. Nowina 9ok. 1519-1562), syn Jakuba i Zofii Szafrańcówny, proboszcz u św. Jadwigi w Krakowie (1534), studiował w Padwie (1541), sekretarz królewski, rejent kancelarii koronnej, kanonik kruszwicki, krakowski (1545), kanclerz biskupa krakowskiego Maciejewskiego 91546), prepozyt kapituły krakowskiej (1547), poznańskiej, administrator diecezji krakowskiej (15500, podkanclerzy koronny (1552), prepozyt gnieźnieński (1555-1557), proboszcz u św. Floriana w Krakowie (od ok. 1556), dziekan krakowski (1556), kanonik gnieźnieński (1557), nominat biskupa chełmskiego, arcybiskup gnieźnieński (1559-1562), założyciel szkoły w Skierniewicach, pochowany w kolegiacie w Łowiczu.
  • Andrzej Patrycy Nidecki h. Wieże (1522-1587), humanista, filolog, poeta, przyjaciel J. Kochanowskiego i S. Hozjusza, dworzanin biskupa kujawskiego A. Zebrzydowskiego (1546-1550, 1556), kanonik kruszwicki (1547-1575), proboszcz w Szczurowej (1551), altarzysta w katedrze wawelskiej (1553), studiował w Padwie (1553-1556 i 1557-1559), dr obojga praw (1559), kustosz kielecki, sekretarz królewski (1560-1563), archidiakon śremski (1562), prebendarz u św. Benedykta w Krakowie, kanonik warszawski (1563), archidiakon wileński (1565-1581), kanonik sandomierski (1568), pułtuski (1569), proboszcz w Ostrowie, dziekan łęczycki, prepozyt u św. Śzczepana w Krakowie, kustosz warszawski (1576), prepozyt warszawski (1578), kanonik warmiński (1579), krakowski (1580-1583), biskup wendeński (inflancki) 1584-1587, autor m.in.: De ecclesia vera et falsa libri V; Ad Andream Patricium; De tribunis militum commantatorium rerum memorabilum sui temporis libri X; wydań z komentarzami klasyków rzymskich, pochowany w kościele św. Jana w Wenden.
  • Jan Łaski h. Kora (1456-1531), syn Andrzeja i Barbary, notariusz publiczny (1480), kantor poznański (1484-1491), gnieźnieński (1487-1491), kanclerz gnieźnieński (1493), dziekan włocławski (1494-1503), altarzysta w Skokach i katedrze włocławskiej, proboszcz w Błaszkach (1497), kanonik krakowski (1497 i (1504), proboszcz w Skalmierzu, prebendarz kaplicy na Wawelu (1501), prepozyt kruszwicki (1501-1508), sekretarz najwyższy królewski (1502), kanclerz wielki koronny (1503), prepozyt łęczycki (1506), płocki, poznański (1507), średzki (1509), koadjutor arcybiskupa gnieźnieńskiego (1509), prymas (1510), wydawca Statutu łaskiego (1506), Statutów synodalnych prowincji gnieźnieńskiej (1510-1511), uczestnik Hołdu Pruskiego (1525), mecenas sztuki, rozpoczął budowę zamku arcybiskupiego w Gnieźnie, pochowany na cmentarzu przy fundowanej przez siebie kaplicy św. Stanisława.
  • Jan Wysocki z Budzisławia h. Dryja (1523-1560), sekretarz królewski, kanonik łowicki, kruszwicki, gnieźnieński (1550), płocki, opat lędzki (1551), kanonik krakowski (1559), protonotariusz apostolski, kantor gnieźnieński, kanonik łęczycki, pochowany w klasztorze cysterskim w Lądzie.
  • Piotr Myszkowski h. Jastrzębiec (ok. 1510-1591), humanista, polityk, mecenas sztuki, syn Jana i Konstancji Pieczyhojskiej, studiował w Krakowie i Padwie, kanonik krakowski (przed 1543), wikariusz generalny diecezji krakowskiej (1545), kustosz kielecki (do 1547), kanonik gnieźnieński (1549), kruszwicki (1550-1559), archidiakon poznański, prepozyt gnieźnieński i dziekan krakowski (1560), prepozyt łęczycki, płocki, poznański (1562), warszawski (1563), biskup płocki (1568-1577), krakowski, książę siewierski (1577-1591), wybudował zamek w Książu Wielkim, zamek i kolegiatę w Pińczowie, rozbudował zamek w Książu Wielkim, zamek i kolegiatę w Pińczowie, zamek w Kielcach, odnowił zamek w Bodzentynie, sprowadził zakon paulinów do Polski, pochowany w kościele dominikanów w Krakowie.
  • Wojciech Baranowski de Baranów ad Gopło h. Jastrzęiec (1548-1615), syn Mikołaja i Zofii Gniazdowskij h. Bogoria, dworzanin królewski, kanonik kruszwicki (1575-1582), łucki, gnieźnieński (1579-1580), włocławski (1580), kantor gnieźnieński, kanonik kujawski, poznański, sekretarz królewski (1581), scholastyk łęczycki (1583), biskup przemyski (1584), podkanclerzy (1585-1591), proboszcz płocki, biskup płocki (1590), poseł królewski do papieża Klemensa VIII (1595), biskup kujawski (1606), arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski (1608), ufundował ołtarze w katedrze poznańskiej, założył seminarium diecezjalne w Pułtusku, zbudował pałac w Bartodziejowicach, Płocku i Warszawie, erygował Akademię Poznańską, pochowany w katedrze gnieźnieńskiej.
  • Jan Tarnowski h. Rola (1550-1605), syn Piotra i Anny Rokszyckiej h. Nałęcz, studiował we Wiedniu i Rzymie, dworzanin biskupa kujawskiego Stanisława Karnkowskiego, sekretarz królewski (1577), prepozyt kruszwicki (1578), kanonik krakowski (1580), referendarz koronny (1581), proboszcz łęczycki, administrator diecezji krakowskiej, podkancelrzy (1591), biskup poznański (1597), kujawsko-pomorski (1600), arcybiskup gnieżnieński (160301605), odrestaurował katedrę i pałac biskupi w Poznaniu, ufundował kaplicę NMP w Katedrze włocławskiej.
  • Krzysztof Karśnicki h. Jastrzębiec, syn Jakua i Małgorzaty Rusockiej h. Kora, kanonik łęczycki, gnieźnieński (1579-1605), kruszwicki (1582-1605), krakowski (1594-1605), opat przemęcki (ok. 1605), wystawił nowy murowany klasztor w Przemęcie.
  • Jan Nowomiejski z Rozdrażewa Rozdrażewski h. Jastrzębiec, syn Jana, biskup tyt. margarytański i biskup sufragan włocławski (1585)m kanonik kruszwicki (1586-1591), odbudował Akademię Lubrańskiego w Poznaniu (1609), ufundował kaplicę św. Antoniego (Rozdrażewskich) w kościele w Nowym Mieście (1614).
  • Kacper Lindener, zm. ok. 1611, studiował we Frankfurcie (1540) i Lipsku (1544), dr medycyny i filozofii, korespondował z witemberskim teologiem Pawłem Eber ((1562), kanonik wrocławski, kruszwicki (ok. 1586-1610), kustosz wolborski, jego księgozbiór liczył 488 dzieł.
  • Mateusz z Brześcia, dr teologii, kanonik kruszwicki (1586-1616 wykładowca szkoły katedralnej we Włocławku (1588), proboszcz brzeski, walczył z innowiercami w Pakości (1590), gdzie wyzwolił kościoły z rąk Braci Czeskich, pleban Pakości (1519), członek bractwa św. Anny w Pakości, proboszcz w Tucznie (1598).
  • Franciszek łęcki h. Lis (ok. 1554-1617), syn Stanisława, studiował w Krakowie, Padwie, Rzymie i Bolonii, dr obojga praw (1587), subdiakon pomorski (1589), archidiakon pomorski (1589-1598), kustosz kolegiaty św. Michała na zamku krakowskim (1594-1597), kanonik kruszwicki (1596-1617), proboszcz w Fordonie (1597-1598), biskup tyt. margaryteński (1598), kantor gnieźnieński, kanonik krakowski i łowicki, sekretarz królewski, konsekrował kościół w Inowrocławiu (1603), oficjał włocławski (1610-1613).
  • Stanisław Grochowski h. Bończa (1542-1612, syn Piotra, kanonik uniejowski, kaliski (1577), łowicki, sekretarz królewski (1584), prooszcz w Czersku (1595), kustosz kruszwicki (1599-1612), altarzysta w Krakowie, poeta, autor przeszło 80 pozycji, m.in. Baie Koło; Dzień on dzień gniewu Pańskiego; Hołubek; Pieśń Kaliopy Słowieńskiego, pochowany w kościele NMP na Pisaku w Krakowie.
  • Jakub Zadzik h. Korab (1582-1642), syn Jana i Jadwigi Borsianki h. Dołęga, studiował w Akademii Krakowskiej, Perugii i Rzymie, dr obojga praw, sekretarz królewski, kanonik krakowski, kustosz warszawski, dziekan przemyski, regent kancelarii koronnej, sekretarz wielki koronny, kanonik kruszwicki (1608), dziekan poznański (1619), biskup chełmiński (1624), administrator apostolski diecezji pomezańskiej, podkanclerzy (1627), kanclerz wielki korony (1628), biskup krakowski (1635), pochowany w katedrze wawelskiej.
  • Andrzej Gembicki h. Nałęcz, zm. 1654, syn Jana i Katarzyny Cieleckiej h. Zaręba, studiował w Akademii Krakowskiej i Padwie, kustosz kruszwicki (1618-1620), kanonik gnieźnieński, kujawski, łowicki (1619), kanclerz kurii arcybiskupa Wawrzyńca Gembickiego, dziekan krakowski, opat trzemeszeński (1621-1637), biskup tyt. teodozjeński i biskup sufragan gnieźnieński (1628), biskup łucki (1638), pochowany u Karemelitów Bosych w Krakowie.
  • Andrzej Szołdrski h. Łodzia (1583-1650), syn Stanisława i Malgorzaty Manieckiej h. Sokola, studiował w Rzymie, dr obojga praw, sekretarz królewski, prepozyt czempiński (1605), kanonik poznański (1607), gnieźnieński (1613), krakowski (1617), proboszcz poznański (1625), kantor krakowski, dziekan łowicki (1632), scholastyk łęczycki, administrator diecezji krakowskiej, prekonizowany biskupem kijowskim 91634), biskup przemyski (1635), poznański (1636), odbudował spaloną katedrę poznańską, gdzie też został pochowany.
  • Wojciech Tolibowski h. Nałęcz, zm. 1663, syn Andrzeja i Piwony h. Prawdzic, prepozyt norbertanek w Płocku, kanonik kruszwicki (ok. 1629-1635), kujawski, biskup tyt. Lacedaemonia i biskup sufragan płocki (1644), biskup poznański (1655), dobrodziej katedry poznańskiej i zakonu reformatorów w Poznaniu, pochowany w katedrze poznańskiej.
  • Gabriel Gracjan Miłoszewski h. Kościesza, zm. 1662, syn Stanisława i Doroty Biegańskiej h. Leszczyc, kanonik kruszwicki (1630-1640), sekretarz królewski i kanonik gnieźnieński (1643), prałat domowy prymasa M. Łubieńskiego, opat trzemeszeński (1654-1662), erygował klasztor Karmelitów Trzewiczkowych w Markowicach (1661), pochowany w klasztorze kanoników regularnych w Trzemesznie.
  • Jan Gembicki h. Nałęcz (1602-1675), syn Jana i Katarzyny Cieleckiej h. Zaremba, studiował w Krakowie, Ingolstadt, Rzymie i Padwie, kanonik gnieźnieński (1621), krakowski, sekretarz królewski, koadjutor kustodii gnieźnieńskiej, dziekan krakowski (1626), prepozyt kruszwicki (1633-1635), kustosz gnieźnieński, kanonik warszawski 91636),, opat trzemeszeński (1639-1642), wielki sekretarz koronny (1640, proboszcz miechowski (1641), koadjutor dziekanii krakowskiej (1642), założył seminarium chełmińskie, kanclerz nadworny królowej Ludwiki Marii Gonzagi, biskup chełmiński (1652), płocki (1655), kujawski (1673).
  • Piotr Paweł Mieszkowski h. Odrowąż, zm. 1692/1693, syn Bartłomieja i Anny Porczyńskiej h. Ogończyk, sybdiakon i kanonik kujawski (1645), kanonik kruszwicki (1649), scholastyk kruszwicki (1659-1661), dziekan kruszwicki (1663-1688), kustosz kujawski, sekretarz królewski, kanonik poznański (1666-1667), biskup tyt. marochieński i biskup sufragan włocławski (1679-1692/1693), konsekrował kościół w barcinie (1683), archidiakon śremski (1685).
  • Andrzej Olszowski h. Prus Ii (1621-1677), syn Waleriana i Zofii Duninówny h. Łaędź, studiował w Krakowie, Padwie, Rzymie, Paryżu, de oojga praw, mgr teologii, kanonik gnieźnieński (1644), kanclerz prymasa M. Łubieńskiego (1648), sekretarz królewski, archidiakon kaliski, proboszcz poznański, prepozyt kruszwicki (ok. 1659), kanonik krakowski (1659), dziekan krakowski, referendarz koronny (1660), biskup chełmiński (1661), podkanclerzy koronny (1666), arcybiskup gnieźnieński i prymas (1675-1677), pochowany w katedrze gnieźnieńskiej.
  • Wojciech Ignacy Bardziński h. Habdak, zm. 1723, syn Jana Wincentego i Anny Miłońskiej h. Sulima, dr filozofii, kanonik poznański (1671), płocki (1676), kujawski (1683), kantor kujawski (1703, kustosz kujawski, surogat włocławski, dziekan kruszwicki (1704), administrator diecezji kujawskiej (1706), biskup tyt. Sarepty i biskup sufragan włocławski (1707), archidiakon pułtuski 91709), scholastyk kujawski (1713), biskup sufragan włocławski (1717-1718), dziekan kujawski (1721).
  • Mikołaj Ignacy Wyżycki h. Osmoróg, zm. 1757, syn Jana i Zaboklickiej, kanclerz krakowski (1723), scholastyk warszawski, archidiakon krakowski, dziekan krakowski (1726), prepozyt kruszwicki (1728-1739), arcybiskup lwowski (1737), kawaler Orderu Orła Białego.
  • Józef Eustachy Szembek h. Własnego (ok. 1696-1758), syn Antoniego Felicjana i Ewy Apolonii Nielepcówny, studiował w Krakowie i Rzymie, kanonik krakowski (1725), kanclerz krakowski, kanonik warmiński, opat komendatoryjny w Wągrowcu, dziekan kruszwicki (1729), prekonizowany biskupem chełmińskim (1736), biskup płocki (1752).
  • Franciszek Antoni Kobieslki h. Poraj (1679-1755), syn Mikołaja i Teresy Tarnowskiej h. Jelita, studiował w Rzymie, kanonik krakowski (1708), łowicki (1709), gnieźnieński (1714), prepozyt krakowski, dziekan warszawski (1717), biskup tyt. antynopolitański (1724), kanonik kujawski (1725), biskup sufragan włocławski (1725-1737), dziekan kielecki, proboszcz w Gniewie (1726), scholastyk włocławski (1725-1737),
  • Krzysztof Hilary Szembek h. Własnego (1723-1797), syn Antoniego i franciszki Iwańskiej h. Jastrzębiec, wychowawca synów Augusta II Sasa, dziekan kruszwicki (1738-1763), kanonik krakowski (1740-1743), gnieźnieński (1742-1745), studiował w Rzymie, proboszcz płocki (1750), archidiakon warszawski (1758), książę wiekoadjutor biskupa płockiego (1775), biskup tyt. verinopolitański (1776), zastępca nuncjusza apostolskiego w Polsce (1783-1784), kawaler Orderu Orła Białego, biskup płocki (1785), książę pułtuski (1786) wspomagał finansowo powstanie kościuszkowskie, działał w Radzie Nieustającej i Komisji Edukacji Narodowej, pochowany w Katedrze krakowskiej.
  • Franciszek Kanigowski zm. 1759, syn Jana i Marianny Dąbrowskiej, proboszcz zagrobski (do 1731), kustosz płocki, kanclerz płocki, archidiakon płocki, kanonik kujawski (1730), kaznodzieja katedry włocławskiej (1733), scholastyk kujawski (1734), dr obojga praw, protonotariusz apostolski (1738), iskup tyt. turoneński i biskup sufragan włocławski (1740), kanonik kruszwicki, administrator diecezji kujawskiej (1741), prepozyt kujawski (1742), konsekrował kościół w Pieraniu (1743), wiecekustosz penitencjusz kruszwicki 91744), pochowany w Włocławku.
  • Ludwik Józef Mathy h. Własnego (1727-1801), dr teologii i obojga praw, kanonik kruszwicki (1747-1791), kanonik medycynalny kapituły poznańskiej (1749), protonotariusz apostolski, prefekt spalonej katedry gnieźnieńskiej (1760), generalny prokurator kapituły gnieźnieńskiej (1761), proboszcz kościński, benedykował kościół w Wąwelnie (1767), prałat domowy papieża Piusa IV, asystent tronu papieskiego, kanonik gnieźnieński (1772), nobilitowany, kanonik warmiński (1775), biskup tyt. tanazjeński i biskup sufragan poznański (1780), konsekrował kościół w Chodzieży (1801), pochowany w katedrze poznańskiej.
  • Andrzej Ignacy Bajer z Broniewic h. Leliwa (1712-1785), syn Jana Franciszka i Marianny Łabęckiej h. Kora, kanonik łowicki, gnieźnieński (1743), wiceprezydent trybunału koronnego (1744), prepozyt kruszwicki (1750-1758), opat komendatoryjny w Wągrowcu (17500, kanclerz gnieźnieński, kanonik kujawski, oficjał włocławski (1753), sędzia generalny na diecezję włocławską (1755), kanonik warmiński i egzekutor apostolski (1757), biskup chełmiński (1759-1785), pochowany w katedrze w Lubawie.
  • Jan Dembowski z ęowej Góry h. Jelita (ok. 1700-1790), syn Floriana i Ewy z Ciechanowieckich, podsędek płocki, porucznik w regimencie królowej (1735), kanonik pułtuski (1744), kustosz płocki, dziekan pułtuski, kanonik włocławski (1758), biskup tyt. lambezytański i biskup sufragan włocławski (1759-1788), kanonik kruszwicki (1760), konsekrował kościół św. Mateusza w Ostrowie nad Gopłem (1766), kawaler Orderu św. Stanisława (1781), pochowany w katedrze włocławskiej.
  • Maciej Grzegorz Garnysz h. Poraj (1740-1790), kustosz kruszwicki (1766-1768), dr praw (1767), kanonik płocki (1770), kustosz włocławski (1773), proboszcz inowrocławski, dziekan kujawski, sędzia generalny biskupa włocławskiego (1774), proboszcz i oficjał gdański (1775-1784), biskup tyt. larandeński i biskup sufragan pomorski (1776), referendarz koronny (1778), kawaler Orderu św. Stanisława (1779), biskup chełmski (1783), kawaler Orderu Orła Białego (1783), opat lędzki (1784), uczestnik Sejmu Czteroletniego, podkanclerzy koronny (1786-1787).
  • Ignacy Stanisław Czyżewski h. Dryja (1752/1753-1823), syn Antoniego i Zofii, wstąpił do zakonu jezuitów (1767), kapłan świecki w szkołach Komisji Edukacji Narodowej, dr obojga praw, notariusz apostolski na diecezję kujawsko=pomorską (1777), kanonik kruszwicki (1778-1780), włocławski (1787), biskup sędzia surogat, audytor i sędzia generalny (1787-1795), proboszcz w Rokitnie, Wolborzu, wsparł finansowo powstanie kościuszkowskie, wiceadministrator i sędzia na oficjał wolborski (1806), prałat warszawski (1809), sędzia prosynodalny 3-ciej instancji, koadjutor biskupa augustowskiego J.K.Gołaszewskiego (1819), biskup augustowski (1820-1823), założył stolicę diecezji w Sejnach i stworzył kapitułę diecezji, pochowany w kościele św. Jana w Warszawie.
  • Feliks Łukasz Lewiński h. Rohowicz III (1751-1825), syn Franciszka i Konstancji z Dzięcielskich, dr obojga praw, kanclerz, penitencjusz i notariusz katedry włocławskiej (1782), kanonik włocławski i kruszwicki (1782), proboszcz w Golubiu i Brześciu Kujawskim (1790), komisarz cywilno-wojskowy województwa kujawskiego (1791), biskup tyt. Erythrae i biskup sufragan kujawsko-pomorski (1795), oficjał włocławski i administrator diecezji kujawsko-pomorskiej (1806-1815), pierwszy biskup podlaski (1819-1825), zorganizował konsystorz i kapitułę w Janowie Podlaskim, seminaria duchowne w Janowie i Węgrowie, kawaler Orderu św. Stanisława, pochowany w katedrze włocławskiej.
  • Michał Pietryróg Wochelski (1737-1807), wikariusz w Inowrocławiu (1766), proboszcz i dziekan inowrocławski (1773-1807), prebendarz kościoła Bożego Ciała w Inowrocławiu (1774), odrestaurował kościoły św. Mikołaja, Imienia NMP, św. Jakuba i Bożego Ciała w Inowrocławiu, kanonik chełmiński, kanclerz kruszwicki (1785), uczestnik powstania kościuszkowskiego, więziony przez płk. Szekelyego, pochowany w kościele NMP w Inowrocławiu.
  • Krzysztof Kluk (1739-1796), syn Jana Krzysztofa i Marianny Elżiety, uczył się poezji i retoryki w szkołach pijarskich w Łokowie, kapelan domowy T. Ossolińskiego, proboszcz w Winnej (1767-1770), Ciechanowcu (od 1770), kanonik kruszwicki, podróżnik, botanik, zoolog, minerolog, petrografm stworzył podstawy nowoczesnego rolnictwa, uzyskał doktorat honorowy Szkoły Głównej Litewskiej w Wilnie, wydał m.in.: Roślin potrzebnych o pożytecznych...zażycie, (1777-1780); Rzeczy kopalnych osobliwe zdatniejszych szukanie, poznanie i zażycie (1781-1782); Dykcjonarz roślinny (1786-1788); Botanika dla szkół narodowych, współpracował z Komisją Edukacji Narodowej, pochowany w kościele w Ciechanowcu.
  • Franciszek Jan Nepomucen Pawłowski a Paula (1774-1852), syn Michała i Józefy z Żukowiczów, absolwent prawa na Uniwersytecie królewieckim, wikariusz w Tucznie (1800), proboszcz luieńsko-bzowski (1800-1814), tczewski (1802-1814), notariusz włocławski (1802), kanonik włocławski (1804), oficjał pomorski (1805-1812), proboszcz w Miłobądzu 91806-1819), dr teologii i obojga praw (1806), surogat konsystorza włocławskiego, archidiakon kruszwicki (1815), proboszcz w Izbicy (1820), dziekan włocławski (1821), biskup tyt. dulmeński i biskup sufragan warszawski (1827), biskup płocki (1836-1852), pracował w Sekcji Duchownej Rzymsko-Katolickiej w Komisji Rządowej Wyznań i Religijnych i Oświecenia Publicznego, odnowił katedrę płocką (1844), odbudował pałac biskupi w pułtusku (1843), odznaczony Orderem św. Anny I klasy, Orderem św. Anny z Koroną, pochowany w katedrze gnieźnieńskiej.
  • Roman Goebel 91847-1914), pleban w Kłodzku, prepozyt kruszwicki (1888-1914), członek Rady Nadzorczej Banku Ludowego w Kruszwicy (1899-1902), kanonik gnieźnieński (1905), komendarz w Jaksicach (1905) radca konsystorski i oficjał ad temporalia (1911), wikariusz generalny gnieźnieński (1912), prałat domowy papieski.
  • Stefan Schoenborn (1885-1942), ukończył gimnazjum w Inowrocławiu oraz wydział filozofii i teologii w Poznaniu i Gnieźnie, administrator w Krostkowie (1918), aresztowany w okresie powstania wielkopolskiego i więziony w obozie internowanych we Wrocławiu, prepozyt kruszwicki (od 1919), wystawił kościół św. Teresy w Kruszwicy (1928), opracował projekt nowego statutu kapituły kruszwickiej na pod stawie źródeł archiwalnych (1930), aresztowany przez Niemców 02.XI.1939, więziony początkowo w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, od 1940 w obozie w Dachau, gdzie zginął w 1942 r.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, korzystałem z: J. Maciejewski, Działalność kościelna Gerwarda z Ostrowa, biskupa włocławskiego 1300-1323, Bydgoszcz 1996; K. Hewner, Kolegiata śś. Piotra i Pawła, w Kruszwicy, Kruszwica 1998; Kruszwica zarys monograficzny, pod red. J. Grześkowiaka, Toruń 1965; Rocznik Archidiecezji Gnieźnieńskiej 2005, Gaudentinum; opracowanie ks. Antoniego Fiutaka, sylwetki prałatów i kanoników. Opracowanie zawiera najbardziej zasłużonych dla Kujaw prałatów i kanoników, duchownych o najwyższych godnościach kościelnych. Fot. ze zbiorów Nadgoplańskiego Towarzystwa Historycznego, 1) Widok kolegiaty w 1 połowie XIX w., 2) Kolegiata po restauracji pruskiej w latach 1856-1859.



3 komentarze:

  1. A gdzie mozna dostac ta prace, z ktorej pochodzi czesc biogramow ksiezy, ktora spisal przedwojenny wikariusz. Zawiera ona podobno ponad 900 sylwetek ksiezy. Czy to jest to Gaudentium?
    Pozdrawiam Adam Lewandowicz

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zdaje się, że było ich 700, książkę ks. Antoniego Fiutaka (przedwojennego wikariusza parafii kruszwickiej) ze wspomnianymi biogramami znajdziesz w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie. Materiały powinny znajdować się również w przerwanej Kronice Kolegiackiej, a zapiski znajdują się również w Archiwum parafii śś. Piotra i Pawła. Gaudentunum - to Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum (Gniezno), dotyczy Roczników Archidiecezji Gnieźnieńskich, książka jest dość powszechna.

      Usuń
  2. Super są te opracowanie .polecam moją ostatnią książkę '' Herbarz BISKUPÓW W POLSCE DO ROKU 1918 ''.

    OdpowiedzUsuń