środa, 31 stycznia 2018

Powstańcy Wielkopolscy urodzeni we wsi Szarlej, Piecki i Papros, gmina Kruszwica


Powstańcy Wielkopolscy urodzeni we wsi Szarlej, gm. Kruszwica

Dzikowski Jan, syn Wawrzyna i Marii, urodzony 13.07.1885 r. we wsi Szarlej.1 Brał czynny udział jako ochotnik Powstaniec przy oswobodzeniu obozu jeńców I wojny światowej rosyjskich w Słupcy pod Koninem. Brał udział w powstaniu wielkopolskim, w walkach o oswobodzeniu Mogilna i Orchowa oraz okolicznych miejscowości pod dowództwem sierżanta Sawickiego i porucznika Mincickiego.
Orzechowski Stanisław, syn Tomasza i Marii, urodzony 24.10.1895 r. we wsi Szarlej.2 Oczachowski Stanisław. Weteran Powstania Wielkopolskiego 1918/19. Dnia 6 grudnia 1918 r. wstępuje jako ochotnik do 1 kompanii inowrocławkiej i bierze udział w walkach o miasta Inowrocław i Bydgoszcz.
Powstańcy Wielkopolscy urodzeni we wsi Piecki, gm. Kruszwica
Głowacki Jan, syn Jana i Józefy z domu Brózda, urodziny 31.08.1889 r. we wsi Piecki.3 Twórca oddziału powstańczego na Kujawach w końcu grudnia 1918 roku. Walczył o miasto Strzelno z bronią w ręku dnia 02.01.1919. Brał udział w oswobodzeniu Kruszwicy. Brał udział w zdobyciu dworca i miasta w Inowrocławiu. Brał udział w walkach podjazdowych z patrolami niemieckimi. pod Gniewkowem, Tarkowem, Płonkowem i Brzozą pod Bydgoszczą. Wszedł w skład dowództwa grupy Cymsa, kierując dalszą akcję zbrojną na Bydgoszcz, Gniewkowo i Toruń. Brał udział w delegacji, która spowodowała kapitulację załogi pruskiej w Inowrocławiu. Zagwarantował i przeprowadził spokojny wymarsz załogi niemieckiej z miasta do Złotnik Kujawskich, w myśl umowy kapitulacyjnej. Przyjęty do WP jako kapitan i dowódca baterii zap. 15 P. A. C. W kwietniu 1923 zwolniony na własną prośbę z armii, przeszedł do służby w sądzie. W listopadzie 1939 wywieziony wpierw do baraków w Poznaniu, po czym do Krakowa, gdzie pracował jako księgowy. Po wojnie pracował w PUR w Katowicach jako radca prawny, po czym w innych przedsiębiorstwach.
Nowak Telesfor, syn Józefa i Rozalii z domu Wilandowska, urodzony 10.12.1901 r. we wsi Piecki.4 Telesfor Nowak od 15 listopada 1918 roku członek Komitetu przygotowującego Powstanie Wielkopolskie. Od 3 stycznia 1919 roku pod dowództwem Jana Bogacza brał udział w rozbrajaniu Niemców w Bachorcach, Paprosie, Dąbrowie Biskupiej. Od 6 stycznia uczestniczył w walkach o Inowrocław, a od 10 stycznia do 18 lutego 1919 roku działał w Ramach Powstania Wielkopolskiego na odcinku Opoki - Wielowieś. Po zwolnieniu z wojska pracował od grudnia 1921 roku, nie wyłączając okupacji w Cukrowni Kruszwica.
Powstańcy Wielkopolscy urodzeni we wsi Papros, gm. Kruszwica
Barczak Bronisław, syn Andrzeja i Apolonii z domu Waszak, urodzony 1.08.1890 r. we wsi Papros.5 Od 03 do 05.01.1919 bierze udział z bronią w ręku w szeregach powstańczych pod dowództwem Jana Bogacza przy rozbrajaniu placówek niemieckich w Paprosie, Woli Wapowskiej i Kruszwicy, pow. Inowrocław. Od 04.01.1919 do maja 1919 pełnił służbę w Straży Ludowej. W czasie okupacji był szykanowany ze strony władz niemieckich – zesłany na 4 tygodnie do obozu w Łodzi, za to że nie zgodził się na zmianę narodowości.

Cichocki Ludwik, syn Józefa i Marianny, urodzony  8 września 1896 roku. Brał czynny udział w Powstaniu Wlkp od 1 stycznia 1919 roku do 15 lutego 1919 roku w oddziałach powstańczych przy oswobodzeniu Kruszwicy, Inowrocławia i okolicy w Kompanii Kruszwickiej pod dow. kpt Dratwińskiego Kazimierza. Zmarł w 1951.

Dodatkowe informacje:
Sprostowanie wiadomości z wniosku odznaczeniowego. Cichocki Ludwik urodził się w miejscowości Papros pow. Strzelno. Zmarł 26 sierpnia 1948 roku w Inowrocławiu pochowany został na cmentarzu sołeckim w Poznaniu. Dane zostały przekazane przez wnuka Ludwika Cichockiego zamieszkałego w Bydgoszczy Krzysztofa Cichockiego.
Spychalski Ignacy, syn Walentego i Józefy z domu Kmieć, urodzony 1.07.1894 r. we wsi Papros.6 Brał czynny udział jako ochotnik z bronią w ręku przy oswobodzeniu Inowrocławia od 5 do 7 stycznia 1919 jako dowódca plutonu w 31 Pułku Piechoty Strzelców Kaniowskich, pod dow. kpt. Zabdyra. W 1939 bierze udział w kampanii wrześniowej w walkach pod Kutnem, na szlaku Puszczy Kampinoskiej. We wrześniu 1939 zabrany do niewoli niemieckiej, gdzie przebywał w oflagu X a w Lubece.
Zieliński Kazimierz, syn Nikodema i Antoniny z domu Swiercz, urodzony 13.02.1891 r. we wsi Papros.7 Jako członek organizacji wojskowej wstąpił dnia 3 stycznia 1919 r. ochotniczo w szeregi powstańcze i brał czynny udział z bronią w ręku w walkach powstańczych w okolicy Pierania, Przybysławia, Dąbrowy Biskupiej, Wonorza i Radojewic pod dowództwem Alkiewicza, następnie wcielony został do oddziału powstańczego pod dowództwo por. Modrzejewskiego Antoniego i walczył o oswobodzenie Inowrocławia, Złotnik Kujawskich i dalej na froncie kujawskim. Dnia 30.04.1919 r. zwolniony z wojska do rezerwy z powodu choroby ojca i zajmował się gospodarstwem rolnym.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, na podstawie listy odznaczonych Wielkim Krzyżem Powstańczym, z niewielkimi zmianami, [w:] strona: http://powstancy-wielkopolscy.pl, przypisy:
1Uchwała Rady Państwa nr: 03.08-0.64 z dnia 1958-03-08
2Uchwała Rady Państwa nr: 03.23-0.275 z dnia 1973-03-23
3Uchwała Rady Państwa nr: 04.04-0.118 z dnia 1958-04-04
4Uchwała Rady Państwa nr: 04.04-0.118 z dnia 1958-04-04
5Uchwała Rady Państwa nr: 01.25-0.11 z dnia 1968-01-25
6Uchwała Rady Państwa nr: 01.25-0.11 z dnia 1968-01-25
7Uchwała Rady Państwa nr: 06.14-0.217 z dnia 1965-06-14

niedziela, 28 stycznia 2018

Wprowadzenie nowego proboszcza w Piaskach – księdza Telesfora Kubickiego 22 stycznia 1939 r.

W niedzielę 22 stycznia 1939 r. odbyła się piękna uroczystość parafialna we wsi Piaski, gmina Kruszwica. Wprowadzenie nowego proboszcza księdza Telesfora Kubickiego zgromadziło przed kościołem w Piaskach niemalże całą społeczność parafii. Ksiądz Telesfor przez trzy lata administrował tamtejszą parafią, zdążył zaskarbić sobie zaufanie piaskowskich mieszkańców.

Uroczystość rozpoczęła się o godzinie 11:00, kiedy to wyprowadzono księdza Kubickiego w otoczeniu kapłanów z plebanii w procesji pod baldachimem do kościoła. Po przemówieniu pana Bogacza z Piecków, procesja przeszła do wrót kościelnych. Odprawiono ceremonie liturgiczne i wprowadzający ksiądz dziekan Schwartz z Sławska Wielkiego poświęcił ks. prob. Kubickiego, wręczając mu klucze świątyni powierzonej Jego pieczy.

Po otworzeniu drzwi, procesja weszła do kościoła. Po krótkiej adoracji Najświętszego Sakramentu ks. kan Schwartz – dziekan kruszwicki odczytał bullę nominacyjną od ks. Prymasa, Zwierzchnika diecezji mianującą ks. Telefora Kubickiego proboszczem w Piaskach.

W pięknych słowach przemówił ks. kan. Schwartz do nowego proboszcza, na co ten odpowiedział w równie pięknych słowach. Kapłani przywdziali szaty liturgiczne i przeszli do odprawienia niedzielnej mszy świętej.

Ksiądz proboszcz Telesfor Kubicki urodził się w Brzóstkowie pod Jarocinem (Dziennik Kujawski podaje mylnie 1904 r., inne źródło podaje 16.01.1905 r. jako datę urodzenia księdza, [w:] Wielkopolscy Księża od XVIII do XX w.). Po ukończeniu szkoły średniej odbył studia teologiczne w Gnieźnie i w Poznaniu, gdzie w roku 1931 otrzymał święcenia kapłańskie (Dziennik Kujawski mylnie podaje datę 1930, jednak ksiądz Telesfor otrzymał święcenia kapłańskie w Poznaiu 14.06.1931 r. [w:] Wielkopolscy Księża od XVIII do XX w.). Jako wikariusz pracował w Mogilnie przez pięć lat z prawdziwym zapałem tak dla kościoła jak i pracy społecznej. W roku 1935 przeniosła Go Władza Duchowna na administrację do Piask, gdzie otrzymał nominację proboszczowską. Ksiądz proboszcz Telesfor Kubicki został aresztowany przez Niemców w 1939 r. i osadzony w obozie koncentracyjnym w Stutthaf, gdzie zginął w 1940 r. (między marcem, a listopadem tego roku).



Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: Dziennik Kujawski z 28 stycznia 1939 r., http://www.wtg-gniazdo.org i http://kruszwicahistoria.blogspot.com/2015/08/ksieza-dekanatu-kruszwickiego.html Fot. ksiądz proboszcz Telesfor Kubicki, proboszcz Piask (ur. 1905, zm. 1940); http://kruszwicahistoria.blogspot.com/2015/05/krotka-historia-parafii-w-piaskach.html

sobota, 27 stycznia 2018

Z dziejów Kościoła kruszwickiego – Kościół pw. św. Wita


Kościół pw. św. Wita znajdował się na Półwyspie Rzepowskim, w okolicy zamku kruszwickiego. W czasach budowy warowni kazimierzowskiej, w miejscu świątyni przebiegała fosa zamkowa. Kościół pw. św. Wita w Kruszwicy wzmiankowany był już na początku XIII w.  O istnieniu kościoła pod wezwaniem świętego Wita dowiadujemy się z Kroniki Mistrza Wincentego Kadłubka, a także z Kroniki Wielkopolskiej. Istnienie oraculum św. Wita potwierdzają także badania archeologiczne przeprowadzone na tym terenie w 1974 r. Kościół pełnił funkcję parafialne w Kruszwicy. Niektórzy badacze, jak Wojciech Dzieduszycki, uważają, że początkowo stał tu drewniany kościół pod tym wezwaniem, który z czasem zastąpiła budowla kamienna. Druga katedra kruszwicka obok kościoła św. Piotra, wzniesiona była prawdopodobnie w stylu romańskim, zbudowana z ciosu granitowego. Oba kościoły: św. Wita i Piotra zostały zdegradowane do rangi katedry w XII w., kiedy to Kruszwica stała się częścią biskupstwa włocławskiego. W czasie prac archeologicznych na terenie grodu kruszwickiego natrafiono na wiele ciekawych fragmentów architektury i wystroju wnętrz najprawdopodobniej z kościoła św. Wita. Były to potłuczone gliniane płytki posadzkowe, pokryte na powierzchni polewa, blachy ołowiane z pokrycia dachowego, budowlane kawałki kamienia sztucznego. Świątynia stała do około XV w., wówczas była już budowlą gotycką, zbudowaną z cegieł. 

Źródła: K. Górski, Dzieje Kruszwicy do końca VIII w., zarys monograficzny, pod red. J. Grześkowiaka, Toruń 1965, s. 195., W. Dzieduszycki, Kruszwica, Słownik Starożytności Słowiańskiej, t. 8, pod red. A. Gąsiorowski, G. Labuda i A. Wędzkiego, Wrocław-Warszawa-Kraków 1996, s. 377. Z Dziejów Pogranicza kujawsko-pomorskiego III, Strzelno-Kruszwica 2015, D. Kurzawa, Patrocina średniowiecznych kościołów w Kruszwicy, s. 28-31. Obraz "Św. Wit" wikipedia.

środa, 24 stycznia 2018

Lista Kasztelanów Kruszwickich do 1430 r. - w świetle najnowszych badań


Zamek kasztelański w Kruszwicy zniszczył najazd szwedzki, tytuł kasztelański obowiązywał jednak do samego upadku państwa Polskiego, do zaborów.

Piotr Wszeborowiec Stary ze Strzelna i Skrzyńska herbu Łabędź (1198)
Wilk z Izbicy herbu Awdaniec (około 1210-1216)
Teodor z Ludźmierza herbu Gryf (1222-1223)
Jan Wilkowic z Izbicy herbu Awdaniec (1233)
Marcin (1238-1243)
Osoba anonimowa wymieniona jako właściciel cła śledziowego w  Dziewie (1252)
Bogusza Miecławic z Lubania herbu Doliwa (1255)
Polubion herbu Doliwa (około 1256-1257)
Bezdziad z Kołudy herbu Kotwica (1271-1272)
Jakub, może z Chalna, herbu Ogon (1282)
Bartosz z Kościelca herbu Laska (1284)
Krystyn, może z Piotrkowa, herbu Łabędź (1288)
Bronisz ze Służewa herbu Pomian (1293)
Bernard (około 1297-1300)
Wojciech Bezdrzewic z Dąbrówki herbu Laska (1301)
Andrzej herbu Rogala (1301-1303)
Chebda ze Służewa herbu Pomian (1306)
Jan Kiwała z Ostrowa herbu Laska (1316-1327)
Przezdrzew z Procynia herbu Laska (1332-1339)
Mikołaj z Woli Bachórnej herbu Ogon (1344-1346)
Dobiesław z Kościelnej Wsi herbu Ogon (1351-1385)
Jan z Grabia herbu Pomian (1394-1410)
Krystyn ze Smólska herbu Szeliga (1411-1430)

Lista pochodzi z: Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XII-XV wieku. Spisy oprac. J. Bieniak, S. Szybkowski, pod red. A. Gąsiorowskiego, Kórnik 2014, cz. A, nr 343-366.

W sejmie zajmował kasztelan kruszwicki miejsce sto czternaste. Po Piotrze Wielkim pojawia się kasztelan Wilk r. 1212-1216,
potem Tadro r. 1222-1223,
Jan r. 1233,
Marcin r. 1238,
Szymon r. 1240,
Marcin r. 1241,
Szczedrzyk r. 1242,
Marcin r. 1243,
Połub7 r. 1249,
Bogusz r. 1252-1255,
Bieździad z Zagopla r. 1271-1272,
Jakób r. 1280-1282,
Bartoliusz r. 1284,
Maciej r. 1288,
Bronisz r. 1293,
Mirosław r. 1294,
Andrzej r. 1300-1303,
Chebda r. 1306,
Bernard r. 1307,
Jan r. 1309-1319,
Antoni r. 1330,
Dobiesław r. 1333,
Przezdrzew r. 1339,
Mikołaj Wolski r. 1346,
Dobiesław z Kościelca Kościelecki Ogończyk r. 1346-1383,
Jan z Grabia Grabski Pomian r. 1400-1409,
Krystyn r. 1411-1420 z Markowic i Smólska
Dobiesław r. 1420,
Mikołaj z Warzymowa r. 1433-1434,
Mikołaj Lubstowski r. 1434-1446,
Swenko z Rososzycy r. 1452,
Andrzej z Kretkowa r. 1454,
Jan de Szuszczyno (?) r. 1461,
Mikołaj z Oporowa r. 1465,
Maciej z Służewa Służewski r. 1476,
Jan Kościelecki Ogończyk r. 1483-1485,
Andrzej Lubieński Doliwa r. 1490,
Mikołaj Kościelecki Ogończyk r. 1493-1500,
Andrzej Oporowski Sulima r. 1505-1508,
Jan Oporowski Sulima r. 1508-1511,
Wojciech Kaczkowski Pomian r. 1524-1530,
Andrzej Grabski Pomian r. 1532-1542,
Erazm Oporowski Sulima r. 1549,
Jan Grabski Pomian r. 1555-1560,
Grzegorz Zakrzewski Ogończyk r. 1562,
Grzegorz Kretkowski Dołęga r. 1573-1576,
Stanisław Siewierski Ogończyk r. 1577-1578,
Piotr Baliński Przosna r. 1580,
Łukasz Grabski Pomian r. 1586-1591,
Zygmunt Grudziński Grzymała r. 1593-1602,
Bogusław Złotnicki Nowina r. 1610,
Łukasz Sierakowski Ogończyk r. 1613-1620,
Stanisław Rysiński Leszczyc r. 1636-1637,
Grzegorz Zakrzewski Ogończyk r. 1640,
Jan Rysiński Leszczyc r. 1643,
Samuel Konstanty Szczawiński Prawdzic r. 1660-1693,
Jan Chryzostom Czapski Leliwa r. 1693-1700,
Alexander Piotr Czapski Leliwa r. 1701-1710,
Kazimierz Wolski Półkozic r. 1710-1712,
Michał Zakrzewski Pomian r. 1713-1714,
Stanisław Zakrzewski Pomian r. 1715-1726,
Władysław Łącki Korzbok r. 1717-1726,
Adam Koss własnego herbu r. 1727-1728,
jan Głębocki Doliwa r. 1754-1779,
Józef Brzeziński Leszczyc r.1783,
Kazimierz Rybiński Wydra r. 1783-1787,
Kazimierz Bogatko Pomian r. 1788.


Druga lista: Opracowanie Bartłomiej Grabowski, na podstawie monografii E. Callier, Kruszwica 1895, publikacja ze strony http://kruszwicahistoria.blogspot.com/2015/11/kasztelania-i-kasztelanowie-w-kruszwicy.html Obrazek ze strony http://kruszwica.fotopolska.eu/341246,foto.html

sobota, 20 stycznia 2018

Powstańcy Wielkopolscy urodzeni we wsi Janowice, Karsku i Sukowy, gm. Kruszwica


Powstańcy Wielkopolscy urodzeni we wsi Janowice, gm. Kruszwica

Rogoziński Jan, syn Wawrzyńca i Marianna. Urodzony w 18.05.1895 r. we wsi Janowice.1 W listopadzie 1918 r. zdezerterował z armii niemieckiej i brał bezpośredni udział w pracach przygotowawczych do powstania wielkopolskiego w miejscowości Kruszwica. W dniu 3 stycznia 1919 r. brał czynny udział z bronią w ręku w powstaniu w Kruszwicy jako powstaniec szeregowiec i po uwolnieniu tego miasta od "Grenzschutzu" brał udział z bronią w ręku przy oczyszczaniu miejscowości Strzelno, Mogilno, Trzemeszno, Mątwy, Inowrocław, Pakość. Po rozgromieniu niemieckich oddziałów wstąpił do oddziału powstańców wielkopolskich a mianowicie do kompanii nadgoplańskiej w Kruszwicy, a w marcu 1919 r. jako 9. komp. III bat. 5 pułk strzelców wielkopolskich w Inowrocławiu pod dowództwem pułk. Wrzalińskiego.


Powstańcy Wielkopolscy urodzeni we wsi Karsk, gm. Kruszwica

Geisler Władysław, syn Emila i Józefy. Urodzony 4.07.1895 r. we wsi Karsk.2 Brał czynny udział w Powstaniu Wielkopolskim z bronią w ręku od 3 stycznia 1919 r. w Kruszwicy jako ochotnik w Kompanii Kruszwickiej, pod dowództwem Franciszka Nowickiego. Brał udział w wyzwoleniu Kruszwicy a następnie w dniach 5 i 6 stycznia 1919 r. w walkach o Inowrocław oraz po zdobyciu Inowrocławia pod Złotnikami Kujawskimi.

Malinowski Franciszek, syn Walentego i Józefy Zagórskiej. Urodzony 5.10.1899 r. we wsi Karsk.3 Franciszek Malinowski brał udział z bronią w ręku, w Powstaniu Wielkopolskim. Jako członek Polskiej Organizacji Wojskowej brał czynny udział przy rozbrajaniu Grenzschutzu w Mirzycach, Karsku, Witowicach i Chełmcach od dnia 28.XII.1918 r. do 2 stycznia 1919 r. Dnia 3 stycznia 1919 r. wstąpił jako ochotnik do oddziału powstańczego pod dowództwem Nowaka Ignacego i walczył o Kruszwicę. Następnie pod dowództwem Franciszka Nowickiego we walkach o Inowrocław. Po oswobodzeniu Inowrocławia brał w dalszym ciągu udział na froncie północnym na odcinku Zagajewice, Wierzbiczany, Gąski i Łabiszyn. W styczniu 1920 r. brał udział w przejmowaniu Pomorza. W 59 p.p. pozostał do roku 1922, w którym to roku zwolniony został do rezerwy.
Przybysz Stanisław, syn Wojciecha i Marianny Sulskiej, urodzony 4.04.1893 r. we wsi Karsk.4 W latach 1918-1919 brał czynny udział w walkach powstańczych Powstania Wielkopolskiego o wyzwolenie Ziem Wielkopolski i Kujaw. Za czynny udział w oswobodzeniu Inowrocławia i Kujaw 28.03.1932 otrzymał dylom uznania oraz odznakę Powstańca Broni "Wdzięczna Wielkopolska 1918/1919". Do 1939 prowadził gospodarstwo rolne a w czasie okupacji pracował jako woźnica w Zakładzie "Brody" w Toruniu. Po wojnie również przez pewien czas pracował jako woźnica, a następnie w Spółdzielni "Nadwiślanka" w charakterze robotnika gospodarczego do momentu przeniesienia na emeryturę.
Fabiszak Tomasz, syn Wawrzyńca i Zofii z domu Kumoterek, urodzony 12 listopada 1879 roku we wsi Karsk. Był Powstańcem Wielkopolskim. Tomasz mieszkał w Kruszwicy, przy ulicy Wiejskiej 19. Zmarł 21 listopada 1953 roku i został pochowany razem ze swoją żoną Agnieszką na cmentarzu parafialnym w Kruszwicy (przy Kolegiacie) w kwaterze VII/I/11.
Podczas powstania wielkopolskiego służył jako szeregowiec. Jego nazwisko jest ujęte w wykazie Powstańców Wielkopolskich utworzonym przez Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne "Gniazdo".
Źródła informacji o Tomaszu Fabiszaku to Wojskowe Biuro Historyczne (daw. Centralne Archiwum Wojskowe), Wykaz akt powstańców wielkopolskich (maszyn.) oraz Archiwum Państwowe w Poznaniu, Zespół: Związek Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu, sygn. 44: Ewidencja członków Związku Weteranów Powstań Narodowych Rzeczypospolitej Polskiej [nr 10168 - 16966].
Źródło: Powstańcy Wielkopolscy

Powstańcy Wielkopolscy urodzeni we wsi Sukowy, gm. Kruszwica
Szmańda Bronisław, syn Antoniego i Stanisława. Urodzony 20.12.1896 r. we wsi Sukowy.5 Od 05.01.1919 r. brał udział w Powstaniu Wielkopolskim na terenie miast Pakość i Inowrocław, pod dowództwem - Poczekaj Władysława. Po reorganizacji oddziału powstańczego przeniesiony do 5 Baonu Obrony Krajowej Poznań. Dnia 18.01.1920 r. przeniesiony do rezerwy. W okresie międzywojennym pracował w charakterze robotnika w Zakładach Wapiennych Piechcin i Cukrowni Pakość i Kruszwica. W okresie II wojny światowej i okupacji niemieckiej, aż do przejścia na emeryturę, pracuje w Cukrowni w Kruszwicy.


Opracowanie na podstawie listy odznaczonych Wielkim Krzyżem Powstańczym, z niewielkimi zmianami, [w:] strona: http://powstancy-wielkopolscy.pl, przypisy:
1Uchwała Rady Państwa nr: 07.26-0.276 z dnia 1962-07-26
2Uchwała Rady Państwa nr: 12.22-0.764 z dnia 1966-12-22
3Uchwała Rady Państwa nr: 06.14-0.217 z dnia 1965-06-14
4Uchwała Rady Państwa nr: 12.19-0.2385 z dnia 1974-12-19
5Uchwała Rady Państwa nr: 10.30-0.1890 z dnia 1974-10-30

środa, 17 stycznia 2018

Rycerski ród Szeligów z okolic Kruszwicy

Stary ród Szeligów zamieszkiwał w sąsiedztwie Kruszwicy, a także w powiecie brzeskim. Rodzina jest jedną z najstarszych na Kujawach, wymienionych w średniowiecznych dokumentach. Z pewnością do ich majątku należała wieś Kobielice. W roku 1268 pisał się stolnik inowrocławski Mirosław Kobielic, ojciec Filipa z kruszwickiej wsi Łagiewniki, Macieja z Mirosławic i Przybysława z Kobielic. To właśnie Filip w roku 1338 zastawił część Łagiewnik biskupowi włocławskiemu. Drugi z synów, Maciej sprawował funkcję kasztelana gniewkowskiego, w której to godności został zapisany w 1339 r., kiedy to złożył zeznania w czasie przesłuchania w Uniejowie podczas procesu polsko-krzyżackiego. W XIV wieku dziedzicem Mirosławic był Jakub Babka, chorąży brzeski 1356-1365 r. Bliskie jest pokrewieństwo dziedzica z Miecławem Babą, także chorążym kujawskim. Jego dobra leżały w ziemi łęczyckiej, dzierżył także Markowice na Kujawach.

Na początku XV wieku pisał się kolejny dzidzic Mirosławic – Mikołaj Wieńczysław, nie mamy jednak pewności co do jego przynależności rodowej. Podobnie z resztą było z następnymi dzidzicami Mirosławic: Urbanem i Michałem. W 1439 r. w dokumentach z procesu sądowego wymienia się Jana z Mirosławic (1493 r.) - proces z plebanem z Kościeszek o dziesięcinę swobodną. Po wielkim rodzie Szeligów pozostaje już tylko garść informacji w archiwach. W XV wieku ród ubożeje i traci pozycje na Kujawach, stając sie drobną szlachtą z niewielkim majątkiem. Herbu Szeliga pisze się jeszcze Krystyn ze Smólska (1411-1430 kasztelan kruszwicki). Potomkowie Szeligów nie zdołali już dorównać soim przodkom, którzy zajmowali ważne pozycję w Kruszwicy.


Opracowanie Bartłomiej Grabowski, ź: Z Dziejów Pogranicza Kujawsko-Pomorskiego III, Strzelno-Kruszwica 2015, pod red. D. Karczewski i M. Wilczak-Karczewskiej, publikacja J. Karczewska pt. Rody rycerskie w okolicy Kruszwicy i ich majątki w późnym średniowieczu, s. 38-39; urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XII-XV wieku. Spisy, opr. J. Bieniak, S. Szybkowski, pod. Red. A. Gąsiorowskiego, Kórnik 2014, cz. A, nr 343-366. Obrazek pochodzi ze strony sklepu artystycznego KossylArt: http://serwer1683945.home.pl/?30,herb-szeliga przedstawia herb Szeliga.

poniedziałek, 15 stycznia 2018

Zawisza Czarny z Garbowa herbu Sulima - starosta kruszwicki

Za czasów Władysława Jagiełły, starostą kruszwickim był najsławniejszy rycerz polski czasów średniowiecznych – Zawisza Czarny z Garbowa herbu Sulima (orzeł czarny na żółtym polu, a pod nim trzy kamienie w polu czerwonym). O samym Zawiszy wiemy niewiele, pocieszające jest, że ta legendarna postać jest nadal przedmiotem badań historyków i badaczy. Przykładowo jego pełny życiorys znajdziemy w książce z 2003 r., trójki autorów: B. Możejko, S. Szybkowski i B. Śliwiński pt. Zawisza Czarny z Garbowa herbu Sulima.

Z tytułem starosty kruszwickiego występuje po raz pierwszy 22 kwietnia 1418 r., był wówczas jednym z delegatów króla polskiego na sobór w Konstancji (wraz z starostą wymienieni byli także arcybiskup Mikołaj Trąba oraz polski uczony i pisarz – rektor uniwersytetu krakowskiego Paweł Włodkowic). Z rangą urzędową starosty kruszwickiego pojawia się Zawisza Czarny w źródłach jeszcze kilkakrotnie; ostatni raz w dokumencie królewskim z 29 maja 1425 r., gdzie został wymieniony jako współstarosta wraz z bratem Janem Farurej. Okres piastowania urzędu datować więc można między latami 1414, a 1428 r., kiedy to następuje śmierć Zawiszy w bitwie z Turkami pod Golubacem w Serbii. Jego następcą na urzędzie starosty kruszwickiego był Andrzej z Lublina herbu ogon, podkomorzy dobrzyński i skarbnik Królestwa. Co ciekawe Edmund Callier mylnie w swej monografii: Kruszwica opisuje pierwszego starostę kruszwickiego pod imieniem "Janusz Czarny" i przypisuje mu służbę na tym stanowisku w roku 1423. jego następcą miał być Andrzej z Oporowa.

Nie znamy dokładnej daty urodzin Zawiszy, Wiemy iż za młodych lat służył Zygmuntowi Luksemburczykowi. Do kraju wrócił w 1410 r., brał udział w bitwie pod Grunwaldem po stronie polskiej. Kilka razy król Jagiełło wysyłał go z misją poselską. Za dom rycerza uznaje się Garbów, który leży kilka kilometrów od Sandomierza, parafia Góry Wysokie. Mikołaj z Garbowa, ojciec Zawiszy był kasztelanem konarsko-sieradzkim, człowiekiem zamożnym. Kasztelani konarscy obok właściwych kasztelanów pełnili funkcję uboczną - zajmowali się hodowlą koni. Matka Zawiszy nosiła imię Dorota. Małżeństwo to miało trzech synów: Zawiszę, Jana zwanego Farurejem i Piotra Kruczka. Matka miała na imię Dorota, majątek podzieliła między dzieci. Można sądzić, że wykształcenie wyniósł z domu, podobnie jak bracia. Znał łacinę, język niemiecki i węgierski, był również niezwykłym mówcą, co potwierdzają źródła. Ożenił się w r. 1397, z Barbarą herbu Pilwa, bratanicą biskupa krakowskiego Piotra Wysza, rodziny pochodzącej z Wielkopolski. Pierwsza informacja u Długosza o Zawiszy pochodzi z 1403 r. Wyjednał on wtedy u króla Władysława Jagiełły zwolnienie z więzienia niejakiego Jana Rogali. W roku 1403 pojawi się również w dokumentach imię Zawiszy Czarnego. W 1408 r. ruszył Zawisza pod królem Zygmuntem Luksemburczykiem w krucjacie na Bośnię i Serbię, gdzie walczyli z turkami. Na tę wyprawę pod pozorem obrony chrześcijaństwa zdołał zwerbować wielu rycerzy polskich, wśród nich Zawiszę Czarnego i jego brata Jana Farureja.

Dnia 4 marca 1410 r. znajdujemy wzmiankę o Zawiszy, że przebywa w Nowym Korczynie, gdzie spotkał się z królem Władysławem Jagiełłą, Zbigniewem z Brzezia i podkanclerzem. Długosz wspomina, iż "podówczas na dworze Zygmunta przebywali zaciągnięci na jego służbę rycerze polscy Tomasz Skalski h. Róża, Wojciech Malski h. Habdank, Bolesław Puchała h. Cieniawa, Zawisza Czarny i Jan Farurej h. Sulima, bracia rodzeni. Ci dowiedziawszy się, że król polski ich pan rzeczywisty Władysław zamierzył wyprawę przeciw Krzyżakom, za zezwoleniem króla Zygmunta, który ich hojnymi darami i obietnicami chciał odwieść od zamiaru i przy sobie zatrzymać, porzuciwszy na Węgrzech wszystkie dobra i majątki od króla uzyskane wzgardziwszy jego łaskami i szczodrymi obietnicami, opuścili go i przybyli do Władysława króla polskiego, aby z nim walczyć przeciw Krzyżakom i wszelkim jego nieprzyjaciołom". Na wieść o wojnie Jagiełły z Krzyżakami wracali polscy rycerze zewsząd, "choćby Janusz Grzymalita - mąż sławny - jak Marcin Bielski podaje - z Hiszpanijej przyjechał, a miernie tam sobie z Saraceny poczynał". Pod Grunwaldem wśród dwudziestu siedmiu fundatorów własnych chorągwi nie ma Zawiszy Czarnego ani jego brata. Nie było ich też wśród dowódców chorągwi, ani wśród członków rady wojennej. Nie byli więc tak bogaci jak inni rycerze - mogli ojczyźnie ofiarować tylko siebie. 

Zawisza Czarny i jego brat Jan byli przed wielką chorągwią królewską z białym orłem na czerwonym polu, którą niósł chorąży krakowski Marcisz z Wrocimowic, byli w grupie znakomitych rycerzy jako jej osłona. Był to tak zwany huf przedchoragiewny. Śmierć zabrała starostę kruszwickiego w 1428 r., podcza wyprawy Zygmunta Luksemburskiego na Turków, gdzie dowodził oddziałem najemników. Symboliczny pogrzeb Zawiszy odbył się w Krakowie, w kościele Franciszkanów, w listopadzie tego samego roku. Kanonik wawelski Adam Świnka napisał: Arma tua fulgent, sed non hic ossa quiescunt, Divae memoriae miles, o Zawisza Niger. W tłumaczeniu polskim tekst ten brzmi: "Lśni twój herb, ale twoje nie leżą tu kości, Zawiszo Czarny, sławy wieczystej rycerzu".
Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: Z dziejów pogranicza kujawsko-pomorskiego III, Strzelno-Kruszwica 2015, tekst J. Bieniaka, Urzędnicy kruszwiccy w średniowieczu, s. 65; Kruszwica Zarys Monograficzny, pod red. J. Grześkowiak, Toruń 1965., Anna Klubówna: Zawisza Czarny w historii i legendzie. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1979; Beata Możejko, Sobiesław Szybkowski, Błażej Śliwiński: Zawisza Czarny z Garbowa herbu Sulima. Gdańsk: WiM, 2003.; E. Callier, Kruszwica, Inowrocław 1895. Scany z https://www.google.pl/search rycina herbu Sulima, okładka książki o Zawiszy Czarnym z XIX w., ruiny zamku należącego do starosty kruszwickiego Zawiszy Czarnego, tablica na cześć rycerza.







sobota, 13 stycznia 2018

Zarys dziejów kruszwickiego "Kazimierza" - Zespół Szkół ponadgimnazjalnych im. Kazimierza Wielkiego w Kruszwicy

Jedną ze szkół z prawie 100 letnimi tradycjami jest kruszwicki „Kazik”. Początek działalności placówki datuje się na 30 października 1922 r., po tym jak na posiedzeniu Rady Narodowej 2 maja 1922 r. zdecydowano o potrzebie otwarcia szkoły przemysłowo-dokształcającej w Kruszwicy. Był to czas, w którym nastąpiła całkowita repolonizacja na wszystkich szczeblach administracyjnych, tuż po wyzwoleniu Polski z rąk zaborców przez powstańców wielkopolskich.

Już dnia 30 października 1922 r. zapisało się kilku uczniów: Józef Brożek, Stanisław Błaszak, Florian Saja, Antoni Tomaszewski, Feliks Kapuściński i Wiktor Tylkowski. Zorganizowano dwie klasy wstępne o zróżnicowanym programie nauczania uzależnionym od posiadanych przez uczniów wiadomości. Kierownictwo szkoły objął Bronisław Hundt, który był również kierownikiem szkoły powszechnej w tym okresie. Mianowano nauczycieli: Leona Uklejewskiego, Grzegorza Zytura i Salkowskiego. Od 24 kwietnia 1930 r. Dyrektorem kuratorium Okręgu Poznańskiego po konkursie został Marian Jackowiak, który zastąpił dotychczasowego dyrektora Bronisława Hundta. Marian Jackowiak został mianowany dekretem na kierownika Szkoły Dokształcającej Zawodowej w Kruszwicy. Do wybuchu II wojny światowej w szkole nauczali: Antoni Gogolewski, Kowalski, Miadlikowski, Wawrzyniec Musiałkiewicz, Salkowski, Leon Uklejewski, Grzegorz Zytur, ksiądz Golski, ksiądz Antoni Musiał i ksiądz Jan Łój.

Jeszcze przed wybuchem wojny, uległa zmianie nazwa szkoły z Szkoły Przemysłowo-Dokształcającej na Publiczną Szkołę Dokształcającą Zawodową. Kierownicy i nauczyciele Publicznej Szkoły Powszechnej w Kruszwicy. Placówki oświatowe mieściły się w okresie międzywojennym przy ulicy Jana Kasprowicza 7. W latach 1936/1937 program obejmował następujące przedmioty nauczania: materiałoznawstwo łącznie z chemią, fizykę przemysłową, organizację przedsiębiorstwa, technologię zawodową, religię, język polski i korespondencję zawodową, naukę o Polsce (krajoznawstwo oraz naukę o obywatelstwie), rachunki (arytmetykę, rachunki przemysłowe, kalkulację przemysłową) i higienę. W latach 1935-39 wydano 107 świadectw ukończenia szkoły, w ciągu 17 lat szkołę ukończyło około 300 uczniów.

Działalność szkoły przerwała II wojna światowa. Dopiero 8 maja 1945 r. została uruchomiona Publiczna Szkoła Dokształcająca Zawodowa w lokalu Szkoły Powszechnej, z kierownikiem Marianem Jackowiakiem i nauczycielami: Mieczysławem Szwefelem, Ludwiekim Przedpesłkim i Józefem Szymańskim. Utworzono dwie klasy, do pierwszej przyjęto 31 uczniów, a do drugiej 27.

Dnia 1 września 1948 r. otworzono Publiczną Średnią Szkołę Zawodową w Kruszwicy. Uroczyste otwarcie nastąpiło 15 grudnia 1948 r. Na ten cel, władze miasta oddały do użytku budynek przy ul. Hanki Sawiskiej 7 - obecnie Kolegiackiej 13). Obowiązki dyrektora szkoły zawodowej w Kruszwicy objął Marian Gonetow. W 1949 r. zorganizowano zajęcia praktyczne, szkoła wydzierżawiła lokal przy Placu 1 Maja 14 i przeznaczyła go na pracownię krawiecką. Natomiast zajęcia praktyczne w zawodzie stolarza odbywały się w lokalu przy ul. Rybackiej 1.

W roku 1960 przydzielono szkole pod przymusowy zarząd warsztaty stolarskie Władysława Sołtysika przy ul. Mickiewicza 9. Jeszcze w tym samym roku wydzierżawiono od Leokadii Kopańskiej lokal przy ul. Kasprowicza 4 w którym zgromadzono obrabiarki do drewna. W latach 1951 i 1952 obowiązki dyrektora szkoły objął Włodzimierz Nowicki, po nim kierownictwo przejął Józef Głomski. W 1952 r. Publiczną Szkołę Średnią Zawodową przemianowano na Zasadniczą Szkołę Budowlana. W tym też roku zorganizowano internat z 40 miejscami. Na wniosek ówczesnego kierownika internatu przyznano pomieszczenia na cele internatu przy ul. Zamkowej 8 i zwiększono miejsca do 70-ciu. W praktyce liczba wychowanków sięgała 100. 

Do kolejnych zmian doszło w 1954 r., ówczesny DOSZ przekazał szkołę Centralnemu Związkowi Spółdzielni Pracy (CZSP). Uległa również zmianie nazwa szkoły na Zasadniczą Szkołę Drzewną. W 1961 r. otworzono nowy kierunek – mechanik maszyn rolniczych i zmieniono nazwę szkoły z Zasadniczej Szkoły Drzewnej na Zasadniczą Szkołę Zawodową. Obiekty szkolne (szkoła, internat i warsztaty szkolne) zlokalizowane były w 10 różnych punktach miasta. Nauka odbywała się w dwóch salach lekcyjnych przy ul. Kolegiackiej 13 (obecnie przedszkole nr 1 „Nad Gopłem”) oraz w sali udostępnionej przy ulicy Kasprowicza 7 (Liceum Ogólnokształcące im. J. Słowackiego).

W 1974 r. dyrektorem na okres jednego roku, został Bolesław Bończol, dotychczasowy zastępca dyrektora I Liceum ogólnokształcącego im. j. Kasprowicza w Inowrocławiu. Po nim obowiązki przejął Stefan Stybor, wizytator Szkolnictwa Zawodowego Wydziału Oświaty i Wychowania w Inowrocławiu. Z jego inicjatywy powstaje Liceum Zawodowe w Kruszwicy o specjalności mechanik budowy maszyn. W roku 1976 powołano Szkołę Przysposabiającą do Zawodu, z kierunkiem ślusarz. Rok później powołano dwie kolejne szkoły: Technikum Zawodowe o specjalności mechanizacja rolnictwa i Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna. W tym roku zakończono proces powoływania nowych szkół, które od tego czasu weszły w skład Zespołu Szkół Zawodowych w Kruszwicy. W 1978 r. dziewięciu nauczycieli studiowało na wyższych uczelniach technicznych i pedagogicznych, nauczyciele zwiększali swoje kwalifikacje zawodowe. W październiku 1978 r. w Zespole Szkół Zawodowych w Kruszwicy odbyła się wojewódzka inauguracja obchodów Dnia Nauczyciela, podczas której nadano szkole imię Kazimierza Wielkiego. Wręczono również sztandar i odsłonięto podczas uroczystości szkolnej tablicy pamiątkowej przed budynkiem. Kruszwickiego „Kazika” opuściło 4959 absolwentów, mechaników, stolarzy, ślusarzy, sprzedawców, kołodziei, techników mechanizacji rolnictwa, mechaników budowy i naprawy maszyn, kucharzy, mechaników samochodowych i techników technologii żywności - jak szacuje szkoła.

W roku 1983 „Kazika” podłączono do sieci gazu ziemnego. W tym też roku szkoła obchodziła drugi jubileusz. Z tej okazji wyszedł specjalny biuletyn, który wydali: Marian Karpiński, Witold Ramsztajn, Stefan Stybor i Kazimierz Zbrzyzny. W 1987 r. podłączono obiekty szkolne do osiedlowej sieci grzewczej i wybudowano kotłownie.

W roku 1990 powołano 4-letnie Technikum Spożywcze o specjalności analizy żywności, które po roku istnienia zostało przeprofilowane na 5-letnie technikum Spożywcze o specjalności technologii żywności. Praktyki odbywały się w zakładach Tłuszczowych „Kruszwica:, Cukrowni „Kruszwica”, Przedsiębiorstwie Zbożowo-Młynarskim PZZ w Kruszwicy i Kujawskiej Wytwórni Win i Przetworów owocowo-Warzywnych w Kruszwicy. W roku 1991 powstała w szkole nowa specjalność – praktyki zawodowe poza granicami kraju dla uczniów mechanizacji rolnictwa. Za sprawą dyrektora Stybora do użytku szkoły oddano nowe skrzydło 14 grudnia 1991 r. dzięki rozbudowie uzyskano 11 pracowni z zapleczem, gabinet dyrektora i wicedyrektora, sekretariat, świetlice, szatnię, blok młodzieżowy, radiowęzeł, archiwum, 2 pomieszczenia gospodarcze, trzy sanitariaty, klatkę schodową.

W latach 1993-1997 dokonano wielu napraw awarii sieci grzewczej i wodociągów. Przeprowadzono kapitalny remont stołówki i natrysków w internacie, wyremontowano również pracownie, gabinet wagowy, sanitariat dla chłopców, wykonano elewację strony wschodniej budynku, elewację sali gimnastycznej wraz z zapleczem, pokryto asfaltem boiska sportowe, zorganizowano siłownię, urządzono pracownię informatyczną, założono instalację alarmową.

Kierownictwo szkoły pełnili do roku 1975:
  1. Bronisław Hundt od 30.10.1922 do 31.08.1956
  2. Marian Jackowiak od 01.09.1930 do 01.08.1948
  3. Marian Gonet od 01.09.1948 do 31.08.1951
  4. Włodzimierz Nowicki od 01.09.1951 do 31.08.1952
  5. Józef Głomski od 01.09.1952 do 01.08.1974
  6. Bolesław Bończol od 01.09.1974 do 01.08.1974
  7. Stefan Stybor od 01.08/1975
Kruszwicki „Kazik”, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Kazimierza Wielkiego w Kruszwicy, dziś oferuje kierunki bardziej współczesne, wychodząc naprzeciw potrzebą dzisiejszego rynku pracy. I tak, w szkole można złożyć dokumenty do klas o profilu: technik handlowiec, technik informatyk, technik żywienia i usług gastronomicznych, technik spedytor, fototechnik, technik logistyk, a także kierunki w Szkole Branżowej tj. kucharz, sprzedawca, mechanik pojazdów samochodowych, mechanik taboru kolejowego i kierowca mechanik; nikogo także nie dziwi młodzież w mundurach wojskowych przechadzających się po ulicach Kruszwicy, którzy złożyli dokumenty w Liceum Ogólnokształcącym Mundurowym, gdzie przygotowują się do pracy w służbach mundurowych: w wojsku, policji, straży pożarnej, żandarmerii, służbach specjalnych, ochroniarskich itp. Szkoła oferuje także zajęcia pozalekcyjne: Koło PCK, Koło Strzeleckie, Matematyczne, czy Koło Recytatorskie. Obecnie dyrektorem szkoły jest Halina Stajszczak, jej zastępcą jest Małgorzata Luzak; kierownikiem praktycznej nauki zawodu jest Zbigniew Dydecki.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: Zarys Dziejów, 75 lat Zespołu Szkół Zawodowych im., Kazimierza Wielkiego w Kruszwicy, praca zbiorowa, Kruszwica 1997 http://www.zspkruszwica.pl/ rozmowa z absolwentami szkoły. Fot. skany z książki i strona szkoły: budynek szkoły lata 90-te, pracownicy Zespołu Szkół Zawodowych im. Kazimierza Wielkiego w Kruszwicy połowa lat 90-tych, uczniowie Technikum spożywczego podczas zajęć lata 90-te, delegacja sztandaru szkoły w czasie uroczystości Święta Niepodległości w Kruszwicy, przy Mogile Powstańców Wielkopolskich - cmentarz kolegiacki w Kruszwicy, manewry z okazji biegu wyklętych w Kruszwicy 2017 r., apel z okazji święta Niepodległości 2017 r., grono pedagogiczne 2013/2014 r.





piątek, 12 stycznia 2018

Walki powstańców wielkopolskich w Inowrocławiu - relacja Dziennika Kujawskiego z 10 stycznia 1919 r.

Walki w mieście miały dla strony polskiej wynik pomyślniejszy – pisał Dziennik Kujawski 10 stycznia 1919 r. oddział polski liczący około 50 chłopa w tym ludzi z Kruszwicy, Polanowic, Miłosławia i z Inowrocławia, dotarł bez przeszkód z przeciwnej strony miasta przez Rynek pod pocztę i około godz. pół 8 obsadził front poczty bez walki.

W tylnej części poczty osadowiło się 16 Niemców pod dowództwem podoficera i broniło się zaciekle przez 2 i pół godziny. W końcu Polacy ustawili karabin maszynowy u wylotu ul. Mikołaja około hotelu Wojtynka i rozpoczęli gęsty ogień. Pod jego osłoną przeszli do szturmu i zajęli całą pocztę. Również zaciekła była walka o komendę obwodową. Niemcy mieli tam karabin maszynowy, który wpierw umieścili na piętrze a potem w sklepie. Po zajęciu poczty, powstańcy przez płot weszli do ogrodu komendy obwodowej, wciągnęli za sobą również karabin maszynowy, a gdy to nie pomogło, rzucił jeden z wiarusów granat ręczny do sklepu i tak zakończyła się walka, z korzyścią dla żołnierzy polskich. Podczas walk o pocztę oddział wywalił ciężkie drzwi gmachu Banku Ludowego, wdarł się na piętro do mieszkania prezydenta miasta Radwańskiego z karabinem maszynowym, z zamiarem otworzenia ognia. Gdy poczta padła, Niemcy wycofali się sami. Inny oddział niemiecki okupował szkołę, kilku prusaków obsadziło także bożnicę żydowską po wycofaniu znaleziono tam amunicję. Z niektórych domów niemieckich strzelano do Polaków, gdy mieszkania zostały zajęte znaleziono nie tylko amunicję ale również granaty.

Straty ponieśli powstańcy w czasie ataku z lazaretu miejskiego na 3 karabiny maszynowe Niemców, broniące gazowni. Poległ wówczas Cegiel z Inowrocławia i pewien żołnierz polski z Miłosławia. Od zbłąkanych strzałów niemieckich padł także dr Heinemann z Kruszwicy, sprawiedliwy Niemiec i dzielny lekarz – jak opisał powstańca Dzienni Kujawski. Zabita została również 14-letnia córka burmistrza dr. Artera, który poniósł wiele starań co do zawarcia ugody – pisał Dziennik. Po zajęciu poczty nastąpił atak na koszary.


Opracowanie Bartłomiej Grabowski, Przebieg walk w Inowrocławiu, na podstawie Dziennika Kujawskiego – styczeń 1919 r., fot. poczta w Inowrocławiu w: http://www.dawny-inowroclaw.info ulica Frydrykowska Inowrocław około 1914 r.

niedziela, 7 stycznia 2018

Wyprawa powstańców kruszwickich na Inowrocław, 4 stycznia 1919 r.

Koła kierujące w Inowrocławiu ściśle przestrzegały nakazu Naczelnej Rady Ludowej i pragnęły w czasie przejściowym utrzymać zgodę. Było to zadanie trudne, już 2 stycznia w czwartek, garstka ludzi samorzutnie rzuciła się na pocztę i magistrat, atak nie powiódł się, poległo wówczas 2 powstańców. Niewiele brakowało a stacjonujący 140 pułk pruski opuściłby Inowrocław bez walki, jednak oficer z tego pułku dopuścił się prowokacji. W sobotę o godzinie piątej wieczorem wjechał na koniu pomiędzy ludzi na rynku i "rozstrącał" kobiety i dzieci. Poirytowani mieszkańcy otworzyli do prusaka ogień. Brutalny żołdak został wówczas ranny i spadł z konia (niedaleko pomnika Wilhelma, cała sytuacja miała miejsce przy ulicy Fryderykowskiej). Chwilę później z koszarów rozległ się trzask karabinów maszynowych w stronę cmentarza żydowskiego. Ludność nie pytając o zgodę Rady Ludowej, wysłała gońców do Kruszwicy z prośbą o pomoc.

Kruszwica szybko odpowiedziała, 4 stycznia w sobotę wieczorem kolejką cukrowni podwieziono do Mątew tzw. „Batalion Gnieźnieński”, składający się z ochotników pieszych i konnych: gnieźnieńskich, młyńskich, witkowskich, wrześińskich, strzelińskich, mogileńskich, trzemieszeńskich, miławskich i kruszwickich, do których przyłączyły się luźne oddziały inowrocławskie pod dowództwem podporucznika Cymsa. Również z Radziejowa w kongresówce stawiły się do wyprawy na Inowrocław 1. i 2. kompanioa I. Batalionu 31 pułku piechoty polskiej, wysłana na rozkaz dowództwa korpusu generała Osińskiego. Siły polskie wynosiły 700 ludzi. Z Mątew piechotą polami przez Rąbin udano się bliżej pod mury Inowrocławia, okalające miasto od strony dworca, obsadzony przez 400 Niemców, uzbrojonych w karabiny maszynowe.


Opracowanie Bartłomiej Grabowski, Przebieg walk w Inowrocławiu, na podstawie Dziennika Kujawskiego – styczeń 1919 r., fot. poczta w Inowrocławiu w: http://www.inowroclawfakty.pl

wtorek, 2 stycznia 2018

Typowy Kujawski jadłospis XVIII/XIX w.

Na co dzień Kujawiacy jadali:

Śniadanie: Żur z kartoflami lub chlebem – śniadanie zaliczało się do zwykłych. Czasem jadano: Polewkę z serwatką i kasza. Żur robiono z ukwaszonej mąki żytniej (razowej) w wodzie, i zaklepywano mąką cieńszą żytnią, czyli tzw. pytlową.

Obiad: (podawano około południa) złożony był zwykle z dwóch potraw. Najczęściej jadano: kapustę kwaszoną z utartym grochem; kluski rżane (żytne podługowate) ze słoniną lub z nabiałem; kartofle (pantówki) ze zsiadłym mlekiem; mięso (przy święcie, ale i często w dni powszednie); różne jarzyny: brukiew, marchew, buraki itp. Kartofle wczesne, modre pod skórą wierzchnią, tzw. siwki, modrzaki lub pyrzaki.

Podwieczorek: jadano chleb z gzikiem (twaróg ze szczypiorkiem i mlekiem) albo jajecznicą, lub chleb z masłem albo serem. Ze smakiem zajadano się serkiem „Wytrzeszczaj”, mały okrągły i mocno spłaszczony w kształcie macy.

Kolacja: bania (owoc) rozgotowana, zalana mlekiem i zasypana zacierkami z żytniej mąki, lub kartofle.

Czasem, gdy zbliżała się jakaś uroczystość, przykładowo wesele, zabijano barana. Do jadłospisu dodawano wieprzowinę, kiełbasę, szynkę i skopowinę. Z chęcią jedzono również czarninę, mianowicie z gęsi i prosiąt, czasem i z królików.

W bogatszych wsiach, na Kujawach, pojawiały się cukier, kawa, arak, likier, wyborowa wołowina i cielęcina. 

Do posiłków podawano prócz likierów, napoje alkoholowe: najczęściej wódkę i piwo (te pijano najczęściej w dni wolne od pracy).

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, według publikacji O. Kolberga, Dzieła wszystkie, Kujawy, Wrocław-Poznań 1978 r.

poniedziałek, 1 stycznia 2018

Kapitan Paweł Kazimierz Cyms (1894-1949)

Paweł Kazimierz Cyms, syn Leona i Pauliny z domu Kamrowskiej (matka pochodziła z Kujaw) urodzony 2.03.1894 r. we wsi Pawłowo. Miał piątkę rodzeństwa. Ojciec pochodził z Kaszub, był nauczycielem. Rodzice kładli nacisk na patriotyczne wychowanie dzieci, co nie podobało się zaborcy. Dwójka chłopców Paweł i Adolf (1897-1919) walczyła w powstaniu wielkopolskim, młodszy z Cymsów poległ pod Rymarzewem (10 Pułk Strzelców Wielkopolskich). Trzeci, najstarszy syn - Leon (1885-1956), również nie pozostał obojętny na losy rodaków, jako kapelan służył w 2 Kompanii Grodzkiej. Paweł miał jeszcze trzy siostry: Monikę (1888-1931), Paulinę (1893-1981) i Marię (1895-1980). Dzieci otrzymały solidne wykształcenie.

Naukę Paweł, po ukończeniu szkoły podstawowej kontynuował w Kaiser Wilhelm Schule in Gnesen (Królewskie Gimnazjum w Gnieźnie). W gimnazjum wstąpił do młodzieżowej organizacji: „Towarzystwo Tomasza Zana”, gdzie otrzymał wykształcenie polskie, wojskowe. Egzamin dojrzałości zdał w 1914 r. i kontynuował naukę w seminarium. Po ukończeniu pierwszego roku studiów został przymusowo wcielony do armii pruskiej. Do 1918 r. walczył na froncie wschodnim i zachodnim. W tym też czasie ukończył szkołę oficerską w Biederitz koło Magdeburga, w stopniu podporucznika (leutnant).

Po wybuchu rewolucji w Niemczech, Paweł wykorzystał sytuację i udał się do Gniezna, przyłączył się do Polskiej Organizacji Wojskowej. Dnia 28 grudnia 1918 r. uczestniczył w wyzwoleniu Gniezna. Wkrótce jako dowódca kompanii liczącej 120 ochotników wyzwolił Wrześnie i Witkowo. Dalej przy wsparciu innych ochotników doprowadził do wyzwolenia Trzemeszna, Mogilna i Strzelna. Przy wsparciu ochotników z Kruszwicy udał się w kierunku Inowrocławia, które udało się powstańcom wielkopolskim opanować po krwawych bojach, trzy dni po wyzwoleniu Kruszwicy, 6 stycznia 1919 r.

Cyms walczył dalej w Złotnikach Kujawskich, pod Łabiszynem i Brzozą Bydgoską. Jako dowódca batalionu 59 pp otrzymał awans na porucznika w maju 1919 r. W następnym roku otrzymał kolejny awans na kapitana. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Gdy zagrożony był Śląsk, Paweł Cyms ruszył również pomóc. Dowodził w powstaniu śląskim, pod jego komendą znalazło się 1600 ochotników. Grupa Cymsa walczyła pod Bierawą nad Odrą 6 maja 1921 r., wkroczyła do Starego Koźla. Po zakończeniu walk na Śląsku, Paweł kontynuował naukę na Uniwersytecie Poznańskim, zaocznie, na kierunku ekonomiczno-politycznym. Studiów nie ukończył, podjął pracę w Gdańsku (1922-1923), potem w banku w Warszawie (do 1924 r.) i w Modliborzycach, powiat inowrocławski, gdzie dzierżawił ziemię (1926-1928). Pod koniec 1928 r. kapitan Paweł Cyms został powołany do służby wojskowej w 59 Pułku Piechoty w Inowrocławiu.

Ożenił się 7 lutego 1931 r. z Marią Franciszką z domu Krawczak, córką dzierżawcy ziemskiego z Broniewa, gmina Złotniki Kujawskie. Małżonkowie mieli dwójkę dzieci: Barbarę (ur.1.12.1931) i Janusza (ur. 24.02.1933). W latach 1932-1934 Paweł Cyms organizował kursy podchorążych w 59 pp. W 1934 r. kapitan Cyms zostaje przeniesiony do Sztabu głównego Wojska Polskiego w Warszawie. W 1935 roku przeszedł na emeryturę.

Z wybuchem II wojny światowej, kapitan Cyms zostaje ponownie powołany do służby. Walczył pod dowództwem generała Kleeberga z Niemcami, jako adiutant 179 Pułku Piechoty w randze oficera operacyjnego, aż do kapitulacji 6 października 1939 r., po bitwie pod Kockiem. Został wzięty do niewoli i osadzony w Radomiu, skąd udaje mu się zbiec cztery miesiące później. Ukrywał się w górach beskidzkich a potem pod innym nazwiskiem podejmuje pracę s Spółdzielni Stolarskiej. W czasie wojny działa w konspiracji, w szeregach Związku Walki Zbrojnej. Do zakończenia II wojny przebywał w Kalwarii Zebrzydowskiej. Po wojnie zamieszkał w Gnieźnie u sióstr – Marii i Pauliny. Dalsze losy kapitana Cymsa to walka z chorobami i ranami, których nabawił się walcząc w obronie niepodległości Polski. Kapitan zmarł 13 listopada 1949 r., pochowany został na cmentarzu parafialnym pw. Najdroższej Krwi pana Jezusa w Bystrej Krakowskiej.

Kapitan Paweł Cyms został odznaczony: Krzyżem Virtuti Militari V klasy, Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Walecznych (czterokrotnie), Złotym Krzyżem Zasługi, Srebrnym Krzyżem Zasługi, śląskim Krzyżem Powstańczym, Medalem za wojnę polsko-bolszewicką, otrzymał Honorowy Znak Pamiątkowy 59 Pułku Piechoty.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła: