1050. rocznica chrztu Polski - kilka słów o budowie państwa polskiego i chrzcie Polski

Wielu historyków poświęciło lata pracy poszukując odpowiedzi na pytanie: jak powstało Państwo Polskie? Pierwszą datą zapisaną w historii Polski jest rok 966, właśnie wtedy Mieszko I miał przyjąć chrzest.

Kroniki Widukinda z Korbei¹ również zawierały wzmianki o pogańskim jeszcze wodzu Mieszku I i jego walką z grafem Wichmanem. Również Geograf Bawarski² wymienia kilka nazw plemion tj. Goplanie, Ślążanie, Wiślanie, czy Dziadoszan.

Najstarsze roczniki polskie donosiły o przybyciu czeskiej księżniczki „Dobrawa przybyła do Mieszka” pod rokiem 965³, z kolei pod datą 966⁴ napinano „Mieszko, książę Polski się ochrzcił”. Są to pierwsze daty zapisane w źródłach o Polsce. Dlaczego te daty są tak ważne dla naszego kraju? Z punktu widzenia historii w bardzo znaczący sposób wpłynęły na dalsze losy ziem leżących nad Wisłą, Wartą, Bugiem i Odrą.

Budowa państwa rozpoczęła się już wcześniej, przed objęciem przez Mieszka panowania (960 rok). Wiemy, że odziedziczył po przodkach sporo ziem, a najważniejszą z nich były tereny należące do Polan leżące wokół Gniezna i Poznania (państwo gnieźnieńskie wg dokumentu spisanego w X wieku). Do Mieszka należały również ziemie Wielkopolski – łęczycka i sieradzka, a także Mazowsze, Pomorze, możliwe również, że i ziemia sandomierska. Władał również ziemią lubuską. Podsumowując, lesista kraina liczyła wówczas 1,5 mln ludzi, a książę władał rozlokowanym po całym obszarze tych surowych terenów grodami.

Ludność nie stanowiła w tym okresie narodu. Sam władca pochodził z plemiona nazwanego przez historiografię Polanami, do których należało Gniezno, Poznań, Giecz i jeszcze inne grody w północno-wschodniej Wielkopolsce. Znane są z tego okresu nazwy innych plemion: Mazowszan i Pomorzan, choć nie do końca wiadomo, czy Pomorzanie sami również tak się nazywali. Co prawda nie znamy nazw plemion, ale dzięki nauce jesteśmy wstanie ustalić na jakich ziemiach mieszkali i jak żyli nasi przodkowie.

Wiemy, że poddani Mieszka byli Słowianami. Wyznawali podobną religię, jednak nie stanowili jedności. Plemiona toczyły ze sobą walkę. Dodatkowo miejsca kultu znajdowały się w różnych miejscach, co dzieliło plemiona. Możliwe, że Mieszko pragnąć stworzyć własne państwo musiał przyjąć jedną wiarę i stworzyć wspólne miejsce kultu. Za taką teorią przemawiają dalsze jego kroki, tuż po przegranej wojnie z Wieletami.

Mieszko już przed małżeństwem z Dobrawą myślał o przyjęciu chrztu, bowiem zaczął budować pierwszy w swoim państwie kościół (potwierdzają to wykopaliska archeologiczne). Pokonać Związek Wielecki, Mieszko mógł tylko wówczas, gdy zachodni wróg zerwie sojusz z Czechami. Ślub z Dobrawą przypieczętował sojusz z Czechami, jako poganin stał się równy władcą zachodnim, którzy pogan traktowali równa z psami.

Kroniki Thietmara⁵ i Galla Anonima⁶ zasługę nawrócenia Mieszka przypisują Dobrawie, niewątpliwie uczyła ona męża prawd wiary chrześcijańskich, tak jak księża którzy z nią przybyli, budowa kościoła przed przybyciem księżniczki, świadczy jednak o tym, że Mieszko już wcześniej myślał o przyjęciu nowej wiary.

W każdym razie przyjęcie religii chrześcijańskiej ułatwiło jednolicenie państwa. Sakrament chrztu został Mieszkowi udzielony w jego państwie. Możliwe, że w Poznaniu lub Gnieźnie. Wraz z nim chrzest przyjęło całe jego otoczenie, a potem, wraz z przybyłymi do Polski księżmi, uczestniczył on w chrztach swoich poddanych.

Dzięki sojuszowi z Czechami pokonał w 967 roku Wieletów. Przyjęcie chrześcijaństwa wzmocniło stosunki z Niemcami, w 1000 roku utworzona została metropolia kościelna. W późniejszym czasie chrześcijańskie państwo Polan pokonało margrabiego Hodona (972 r.), dzięki przyjętej wierze Mieszko nie musiał walczyć z potężnym odwetem niemieckim. Był chrześcijaninem, przyjacielem cesarza, który płacił trybut z części swego państwa, dzięki sprawnej polityce nie poniósł strat. Musiał tylko wysłać syna Bolesława na dwór cesarski. Od tej pory Mieszko aktywnie włączył się w europejską politykę. Jako chrześcijanin zajął godną pozycję w ówczesnym świecie. Wszedł w kręgi elity cesarstwa. Polska stała się dzięki przyjęciu chrztu częścią ówczesnego cywilizowanego świata. Zaczęła przejmować zdobycze zachodniej cywilizacji, zachowując jednocześnie soje tradycje. Gdyby Mieszko nie przyjął chrztu, Polska przestałaby istnieć. Plemiona państwa gnieźnieńskiego musiałyby stawiać opór ze strony sąsiadów i narastającego ruchu krucjatowego, pod których ciężarem przestały istnieć, dla przykładu grody pruskie, czy związku wieleckiego.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła:

• G. Labuda, Studia nad początkami państwa polskiego, Poznań 1987.
• T. Jasiński, Początki Polski w nowym świetle, Warszawa 2007.
• W. Abraham, Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Poznań 1962.
• B. Noszczak, Obchody Milenium chrztu Polski w latach 1956-1966/1967.
• Fot. Mieszko I zbiory Biblioteki Narodowej
• Mapa: Polska za panowania pierwszych piastów (992-1138 r.), źródło; Atlas Historyczny, Warszawa 2001.

1Widukind von Corvey (925-973) – kronikarz saski, mnich z klasztoru benedyktyńskiego, autor Res gestae saxonicae sive annalium libri tres

2Geograf Bawarski – anonimowy mnich, sporządził spis grodów zwany „Zapiską karolińską”, spisana około 845 roku.

3Wg. Rocznik Dawny.

4Ibidem.

5Kronika Thietmara jest najstarszym źródłem opartym na tradycji, zgodnie z którą chrzest Mieszka nastąpił po małżeństwie z Dorawą (XI wiek).

6Gall Anonim XII- wieczne opowiadanie Galla Anonima, źródło oparte na tradycji, zgodnie z którą chrzest Mieszka nastąpił przed Małżeństwem z Dobrawą. Dalej pisał Wincenty Kadłubek na początku XIII w. (kronikarze nie znali daty chrztu). Ciekawe, że rocznik poznański podaje datę 960 za chrzest Mieszka, zaś małżeństwo z Dobrawą odbyło się w 965 r. autor opierał się o kronikę Galla Anonima, uczeni odrzucili tę interpretację z braku dowodów. Zapiski o Mieszku z Rocznika poznańskiego zostały zredagowane z zapisków Rocznika praskiego dawnego.W XIV w. Rocznik świętokrzyski przyjął, że Mieszko ochrzcił się w 965 roku z całym swym rycerstwem, a potem ożenił się z Dobrawą, córką księcia czeskiego Bolesława. Następne roczniki podawały datę chrztu 965 lub 966, a nawet 964 jak w przypadku rękopisu lubińskiemu, zmieniony w rękopisie królewieckim na 966 i przybycie księżniczki w 965 roku. Długosz ustalił datę chrztu na rok 965, dopiero od końca XVIII w. uczeni zakwestionowali ustalenia Jana Długosza. Władysław Abraham dowodził, że małżeństwo miedzy Dobrawą a Mieszkiem zawarto w roku 965, natomiast chrztu księcia w roku 966. Twierdzenia Abrahama zostały w początkach XX wieku zaakceptowane przez większość historyków. Późniejsze podręczniki, aż do dziś podają daty chrztu i przybycia księżniczki ustalone przez Abrahama. Obchody 1000-lecia chrztu i państwowości polskiej odbyły się w roku 1966.