Początek harcerstwa na Ziemiach Polskich, 22 maja 1911 r.

Pamiętajcie, że nie w tem jest wart człowiek, co przemyślał i przeżył, ale co zrobił dobrego na świecie - słowa Andrzeja Małkowskiego¹.

22 maja 1911 r. to organizacyjny początek harcerstwa polskiego. W tym właśnie roku Andrzej Małkowski wydał rozkaz powołania lwowskiej drużyny skautowej. Nie były to pierwsze ruchy w utworzeniu harcerstwa, ale uporządkowały i stworzyły silne struktury młodzieżowych towarzystw, które na trwałe zapisały się w historii wojskowości polskiej.

W 1889 r. dr Henryk Jordan doprowadził do utworzenia w Krakowie parku, były to pierwsze kroki do utworzenia harcerstwa w Polsce. Już w 1909 r. powstały w Galicji tzw. „Oddziały Ćwiczebne” Henryka Bagińskiego były uznawane za tajny skauting. „Drużyny Harcowe” powstały w Stanisławowie, Bieczu i Stryju. W Krakowie natomiast powstały skautowe „Kruki” już w 1910 r. Również w Warszawie zawiązała się drużyna w szkole Wróblewskiego. Tajne oddziały skautowe tworzyły się również w Wielkopolsce. Oparte były na Towarzystwie im. Tomasza Zana, a T. Strumiłło i J. Grodyński przeprowadzili w Puszczykowie pierwszy kurs dla poznańskich skautmistrzów.

Nazwa skautingu została zmieniona w 1912 r. na harcerstwo, a patrol skautowy na zastęp, potem hufiec i chorągiew, natomiast zawołanie „Czuwaj!” zmieniono z „Bądź Gotów!” - wszystko zaczerpnięto z tradycji rycerskiej, tj. symbolika postaci Zawiszy Czarnego. Hymnem harcerstwa był wiersz I. Kozielewskiego, do którego refren napisała O. Drahonowska. Odznaką skautowską stał się Krzyż Harcerski w 1912 r. Krzyż spowija wieniec laurowy i dębowy, nierzadko pojawia się również zawołanie „Czuwaj!”, w węźle krzyża znalazł się symbol ogólnoskautowy – lilijka, w harcerstwie wzorowana na lilii andegaweńskiej z literami ONC (czyli Ojczyzna-Nauka-Cnota z wiersza A. Miskiewicza).

Przed I wojna światowa w harcerstwie było już kilkanaście tysięcy ludzi. Harcerze byli uczestnikami obchodów patriotycznych, uczestniczyli w działalności szkół wojskowych, które na terenie Galicji tworzył Józef Piłsudski. Skautmistrzowie w momencie powstania Legionów ujawnili się jako oficerowie bądź podoficerowie legionowi. Skautami przed I wojny światowej byli m.in. Stefan „Grot” Rowecki, Witold Pilecki, Wacław Lipiński, Edward Pfeiffer i Antoni Chruściel.

Jesienią 1918 r. Polska odzyskała niepodległość, Harcerstwo było w pierwszym szeregu środowisk budujących podstawy odrodzonego państwa. Kilkanaście tysięcy skautów i skautek w czołówkach sanitarnych, w polowych szpitalach, w zorganizowanych formacjach bojowych walczyło w obronie Lwowa w 1918 r., w wojnie polsko-bolszewickiej w latach 1919-1920 i w powstaniach śląskich. Stanowili oni czołówkę pierwszych oddziałów walczących w powstaniu wielkopolskim. Nie zabrakło harcerzy również w czasie II wojny światowej.

Przyrzeczenie i Prawo Harcerskie z 1932 r:.

Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźniemu i być posłusznym Prawu Harcerskiemu.

Prawo Harcerskie 1932 r:.

1. Harcerz służy Bogu i Polsce i sumiennie spełnia swoje obowiązki.
2. Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.
3. Harcerz jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim.
4. Harcerz w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego harcerza.
5. Harcerz postępuje po rycersku.
6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać.
7. Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.
8. Harcerz jest zawsze pogodny.
9. Harcerz jest oszczędny i ofiarny.
10. Harcerz jest czysty w myśli, mowie i uczynkach; nie pali tytoniu i nie pije napojów alkoholowych.

Opracowanie Bartłomiej Grabowski, źródła:

• http://niezwykle.com/ Andrzej Małkowski
• Artykuł Wojciecha Hausnera, Zapomniana Legenda, w: W Sieci Historii nr 06(37) czerwiec 2016.
• http://wpolityce.pl/polityka/169904-125-lat-temu-urodzil-sie-andrzej-malkowski-tworca-polskiego-harcerstwa-traktowal-skauting-jako-nowy-styl-zycia-i-metode-odrodzenia-mlodziezy
• https://pl.wikibooks.org/wiki/Poradnik_harcerski/Andrzej_Juliusz_Ma%C5%82kowski
• Fot. Krzyż Harcerski z 1946 r., arch. NTH.

1Andrzej Juliusz Małkowski (ur. 31 października 1888 w Trębkach k. Kutna, zm. 15/16 stycznia 1919) - jeden z twórców, wybitny instruktor i teoretyk harcerstwa, działacz polskich organizacji młodzieżowych i niepodległościowych.

Pochodził z rodziny patriotycznej. Nauki pobierał w Warszawie, Tarnowie, Krakowie oraz Lwowie. W 1906 roku zdaje maturę w lwowskiej VI Szkole Realnej. Zostaje współzałożycielem abstynenckiej organizacji "Młodzież" działającej wśród krakowskich uczniów. W 1908 rozpoczyna studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. W kwietniu 1910 przeniósł się na Uniwersytet Jana Kazimierza, jednak nie udaje mu się uzyskać wyższego wykształcenia. Był członkiem zarządu głównego "Eleuterii" oraz członkiem zwykłym "Eleusis", "Zarzewia" i "Sokoła",

W listopadzie 1909 roku rozpoczyna, za karę, tłumaczenie książki Roberta Baden-Powella "Skauting dla chłopców" ("Scouting for Boys"). Małkowski staje się entuzjastą skautingu

Od 20 marca do 21 maja 1911 roku odbywa się pierwszy kurs skautowy. Małkowski omawia na nim napisaną przez siebie książkę "Scouting jako system wychowania młodzieży" ukazującą się w formie arkuszy od kwietnia do lipca 1911 roku. Zostaje także członkiem składu Komendy Skautowej, a następnie Naczelnej Komendy Skautowej we Lwowie. Od 1911 roku wydaje czasopismo "Skaut". W 1912 roku wyjechał do Londynu w celu zebrania materiałów do nowego wydania książki. Po powrocie odsunięto go od pracy w "Skaucie" i Naczelnej Komendzie Skautowej. W 1913 roku Małkowski organizuje wyjazd polskich skautów na III Wszechbrytyjski Zlot Skautów. Nad polskim obozem powiewa flaga z białym orłem. Powszechnie używa się nazwy kraju wymazanego z map politycznych świata. BiPi nagradza Małkowskiego medalem "Za zasługi".

W 1913 roku przenosi się do Zakopanego, gdzie żeni się z Olgą Drahonowską. Tworzy tam niezależny ośrodek harcerski. Podczas wojny wstępuje do Legionów Polskich. Zniechęcony związkami Legionów z Austrią występuje z nich po dość krótkim okresie. Próbuje utworzyć niepodległą Rzeczpospolitą Podhalańską, w wyniku czego musi wyemigrować z Zakopanego. Najpierw wybiera Anglię, później USA, gdzie zakłada polskie drużyny skautowe. Od września 1915 roku przez rok pełni funkcję skautmistrza związkowego w Związku Sokołów Polskich w Ameryce. Próbuje zorganizować oddziały do walki z Niemcami. Władze związku są przeciwne pomysłowi, przez co Małkowski wyjeżdża do Kanady, gdzie w 1916 roku wstępuje do wojska. W styczniu kolejnego roku rozpoczyna trzymiesięczną naukę w Wojskowej Szkole Piechoty. Służy na froncie we Francji w armii kanadyjskiej. W listopadzie 1918 roku zostaje przeniesiony do armii gen. Hallera. Wysłany do Odessy ginie w wyniku zatonięcia statku, na którym płynął w nocy z 15 na 16 stycznia 1919 roku.