Przebieg bitwy pod Mątwami 1666 rok

 

W Mątwach, dzielnicy Inowrocławia, odbyły się uroczystości upamiętniające Bitwę pod Mątwami, która miała miejsce 13 lipca 1666 roku.

Starcie zakończyło się śmiercią około trzech tysięcy polskich żołnierzy – zarówno po stronie wojsk królewskich dowodzonych przez króla Jana Kazimierza, jak i zbuntowanej szlachty pod wodzą hetmana Jerzego Sebastiana Lubomirskiego.

Bitwa uznawana jest za jedno z najtragiczniejszych wydarzeń wojny domowej w Rzeczypospolitej XVII wieku.

🔹 1. 12 lipca – potyczka podjazdów królewskich

• Królewskie podjazdy dotarły w rejon Mątew (południowa część dzisiejszego Inowrocławia).
• Doszło do potyczki z rokoszanami strzegącymi brodu przez Noteć.
• Potyczka zakończyła się niepomyślnie dla sił królewskich.

🔹 2. Decyzja o naruszeniu rozejmu

• Za namową Jana Sobieskiego, król Jan Kazimierz postanowił naruszyć rozejm.
• Zapadła decyzja o przeprawie przez Noteć o świcie 13 lipca, by uchwycić przyczółek.

🔹 3. Świt 13 lipca – awangarda przeprawia się przez Noteć

• W gęstej mgle Litwini (awangarda królewska) przeprawili się niepostrzeżenie.
• Odnieśli sukces, odrzucając oddziały Zarudnego i zajmując przeprawę.

🔹 4. Błąd hetmana Paca i brak rozeznania

• Hetman Michał Kazimierz Pac zaniechał pościgu i nie wykorzystał przewagi.
• Źle oceniono teren i siły przeciwnika – sądzono, że przyczółek jest bezpieczny.

🔹 5. Główne siły królewskie przeprawiają się przez rzekę

• Kolejno przeprawiły się:
• Dragoni i rajtarzy litewscy (ok. 400 ludzi)
• Jazda Modrzejowskiego (500 ludzi)
• Dragonia koronna (2800 ludzi)
• Chorągwie Sieniawskiego i Sobieskiego (1000 ludzi)
• Nie ustalono jednego dowódcy. Sobieski jechał na końcu, tylko dla rozpoznania.
• Ustawienie: jazda litewska – lewe skrzydło, dragoni – centrum, jazda koronna – prawe skrzydło.
• Błąd Sobieskiego: jazda ustawiona przed dragonią – miało to fatalne skutki w dalszym przebiegu bitwy.

🔹 6. Rokoszanie przygotowują kontratak

• Zarudny, choć pobity, utrzymał wzgórza, co umożliwiło podejście głównych sił rokoszan.
• Siły pod Grzymułtowskim, Pisarskim i Borkiem podeszły niezauważone.
• Następnie dołączyły chorągwie Ostrzyckiego i Polanowskiego.

🔹 7. Szarża rokoszan – punkt kulminacyjny bitwy

• Jazda królewska na przeprawie zaczęła wchodzić na szyki dragonii.
• Rokoszanie ruszyli do szarży:
• Centrum zaatakowane przez wielkopolskie pospolite ruszenie
• Prawe skrzydło (jazda koronna) – uderzenie konfederatów Borka
• Lewe skrzydło (jazda litewska) – zaatakowane przez krakowskie pospolite ruszenie
• Szarża była zaskoczeniem, szczególnie skuteczna na prawym skrzydle – jazda królewska została rozbita.

🔹 8. Panika i załamanie szyku wojsk królewskich

• Cofająca się jazda rozbiła szyki dragonii, uniemożliwiając salwę.
• Sobieski próbował kontrataku, ale został rozbity i musiał uciekać przez bród.
• Jazda litewska także rzuciła się do ucieczki.

🔹 9. Rozgromienie dragoni – całkowita klęska

• Dragoni zostali bez wsparcia. Tylko regimenty Briona i Bokuma (na lewym krańcu) zdołały oddać ogień.
• Rokoszanie rozbili centrum – większość wojsk królewskich została unicestwiona.

🔹 10. Próba odsieczy i odwrót króla

• Król Jan Kazimierz próbował zorganizować odsiecz.
• Bród był jednak zatarasowany przez uciekających – nie było możliwości manewru.
• Król zarządził odwrót, porzucając walczących żołnierzy.

🔹 11. Rzeź jeńców

• Po bitwie doszło do masakry kilku tysięcy jeńców królewskich przez wojska rokoszan pod wodzą Lubomirskiego.
• Epizod często pomijany w oficjalnych podręcznikach.

🔹 12. Skutki bitwy

• Zginęło 3873 żołnierzy królewskich.
• Rokoszanie stracili niewielu ludzi (ok. 200).
• Bitwa zakończyła się upokarzającą klęską króla Jana Kazimierza.
• 31 lipca 1666 r. zawarto ugodę w Łęgonicach:
• Król zrezygnował z planów elekcji „vivente rege”.
• Lubomirski został ułaskawiony, lecz udał się na wygnanie.