Witold Hensel (1917-2008)

Prof. dr hab. Witold Hensel, urodzony w Gnieźnie w 29.III 1917 r. — wybitny badacz, organizator nauki, wychowawca wielu pokoleń młodzieży, postać pomnikowa w dziejach archeologii polskiej, mający duże zasługi także dla rozwoju archeologii słowiańskiej i szerzej — europejskiej.

Był autorem ponad 960 prac drukowanych, z których wiele wytyczało nowe kierunki badań, inicjatorem lub współinicjatorem wielkich przedsięwzięć badawczych i organizacyjnych. Między innymi, z Jego inspiracji powstał w końcu lat czterdziestych ubiegłego wieku wielki program badań nad początkami Państwa Polskiego, a na początku lat sześćdziesiątych XX w. ramy organizacyjne dla studiów nad kulturą materialną dawnych Słowian — Pan Profesor był inicjatorem i przewodniczącym I Międzynarodowego Kongresu Archeologii Słowiańskiej w 1965 r., a następnie przewodniczącym Międzynarodowej Unii Archeologii Słowiańskiej. Zainicjował też i prowadził badania nad początkami miast polskich, potem słowiańskich i, ogólnie, europejskich.

Przez pierwsze lata po II wojnie światowej Pan Profesor był związany ze swoją macierzystą uczelnią, Uniwersytetem Poznańskim (od 1955 r. Uniwersytet im. A. Mickiewicza). Tu wykształcił swoich pierwszych uczniów i zainicjował liczne projekty badawcze.

W latach 1951-1956 profesor na Uniwersytecie Poznańskim, od 1954 na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1954 dyrektor Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN w Warszawie (obecnie Instytut Archeologii i Etnografii PAN). Współpracownik poznańskiej szkoły archeologicznej kierowanej przez profesora Józefa Kostrzewskiego.

Współorganizator i pierwszy Prezes Unii Archeologii Słowiańskiej w latach 1965-1967. Od roku 1965 członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk. Na Uniwersytecie Poznańskim współdziałał m.in. z profesorami Kazimierzem Tymienieckim, Gerardem Labudą, Henrykiem Łowmiańskim oraz Janem Czekanowskim.

Kierownik badań archeologicznych w Polsce (Poznań od 1954 do 1989, Kruszwica), Bułgarii, Francji oraz Algierii.

Był posłem IX kadencji na Sejm PRL od 13 października 1985 do 3 czerwca 1989 z ramienia Stronnictwa Demokratycznego.

Poza wspomnianymi wyżej organizacjami, był twórcą lub współtwórcą: Międzynarodowego Komitetu Badań Początków Miast, Międzynarodowej Komisji Badania Kultur Słowiańskich Wczesnego Średniowiecza (istniejącej przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów) oraz przewodniczącym lub członkiem krajowych i zagranicznych komitetów naukowych, między innymi Międzynarodowej Unii Nauk Pra i Protohistorycznych, Międzynarodowej Unii Nauk Antropologicznych i Etnologicznych, członkiem wielu towarzystw naukowych oraz europejskich Akademii Nauk, doktorem honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Był członkiem Prezydium i Sekretarzem Wydziału I Polskiej Akademii Nauk. 

Był także redaktorem naczelnym periodyku PAN pt. Archaeologia Polona.

Doktor honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza (17 listopada 1986). Był mężem dr Marii Hensel, a ich dziećmi są: były Szef Kancelarii PAN i specjalista od archeometalurgii oraz były podsekretarz stanu w MENiS dr inż. Zdzisław Hensel, dr Leszek Hensel - były ambasador w Bośni i Hercegowinie, a obecnie w MSZ, starszy kustosz Muzeum Historycznego m.st. Warszawy dr Barbara Hensel-Moszczyńska oraz dr Wojciech Hensel (zm. 1997) - znany tłumacz i turkolog, ambasador RP w Ankarze.

Profesor W. Hensel był laureatem wielu nagród: między innymi został odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, medalami: Komisji Edukacji Narodowej, Rodła, był Komandorem Orderu al Merito della Repubblica Italiana, został odznaczony orderem Cyryla i Metodego, złotym medalem Czechosłowackiej Akademii Nauk, dwukrotnie nagrodą państwową II stopnia za całokształt działalności, kilkakrotnie — nagrodami Ministra Edukacji Narodowej oraz Sekretarza Naukowego Polskiej Akademii Nauk, a w 2007 r. w uznaniu osiągnięć na polu mediewistyki otrzymał medal „LUX ET LAUS” ufundowany przez stały Komitet Mediewistów Polskich.

Pochowany 27 listopada 2008 r., na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie obok Swojej żony.

Wybrane publikacje:

Czy mieszkańcy Biskupina trudnili się rybołówstwem t.11, s. 148–153, 1936

Przedmioty drewniane z grodu kultury łużyckiej w pow. żnińskim, [w:] J. Kostrzewski (red.), s. 54–61, 1938

35 lat działalności naukowej Józefa Kostrzewskiego, Slavia Antiqua, t.1, s. 3–37, 1948

Potrzeba przygotowania wielkiej rocznicy, 1946

Kłamstwa nauki niemieckiej o Słowianach, Warszawa 1947

Studia nad osadnictwem Wielkopolski wczesnohistorycznej (t.1–7), 1948–1987

Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, Zarys kultury materialnej, Warszawa 1952

Sztuka społeczeństw paleolitycznych, 1957

Poznań w zaraniu dziejów. Od paleolitu do połowy XIII w., Wrocław 1958

Poznań we wczesnym średniowieczu (red.), 1959

Najdawniejsze stolice Polski, 1960

Polska przed tysiącem lat, Ossolineum, Wrocław 1960 (3 wydania)

Starodawna Kruszwica, 1961

Archeologia o początkach miast słowiańskich, Wrocław 1963

Die Slaven in frühen Mittelalter, 1965

La Naissance de la Pologne, 1966

Anfänge der Städte bei den Ost- un Westslaven, 1967

Ziemie polskie w pradziejach, Warszawa 1969

Archeologia i prahistoria, 1971

Początki państwa polskiego i jego kultury, Warszawa 1971

Polska starożytna 1973 (3 wydania)

Archeologia żywa 1973 (2 wydania)

Ur- und Frühgeschichte Polens, 1974

U źródeł Polski średniowiecznej, Ossolineum Wrocław 1974

Skąd przyszli Słowianie, 1984

Źródła:

1. Kto jest kim w Polsce 1984, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1984, s. 294
2. https://pl.wikipedia.org/wiki/Witold_Hensel
3. http://www.archeologia.com.pl/
4. http://rcin.org.pl/Content/49849/WA308_65414_P321_Prof-dr-hab-Witold_I.pdf
5. D. C y n g o t, Bibliografia prac prof. dr. hab. Witolda Hensla za lata 1988–2002 z uzupełnieniami za lata wcześniejsze, „Archeologia Polski”, t. 47: 2002, z. 1–2, s. 10–16; J. K o ś n i k, Bibliografia prac prof. dr. hab. Witolda Hensla za lata 2002–2006, „Archeologia Polski”, t. 52: 2007, z. 1–2, s. 13–14.