Rys historyczny wsi Wróble

Ślady osadnictwa na terenie Wróbli sięgają neolitu. Według ustaleń archeologów lotniczych - pod powierzchnią ziemi znajdują się minimum trzy budynki oraz liczne jamy zasobowe. Wróble to dawna wieś rycerska. W XVI wieku (w dokumentach z 1560 roku) wieś wymieniana jest jako część składowa parafii w Piaskach. Najprawdopodobniej znano ją pod nazwą Wróblewo. W 1557 gospodarstwo Stanisława Dorza wykupił Jan Niemojewski z Niemojewa - jeden z przywódców reformacji. Byli tam jeszcze Dorz Wiktor, Waryn i Feliks, którzy mieli pół łana ziemi oraz zagrodnicy: Piotr Masteński miał 2 łany, Szymon Masteński pół łana i Wawrzyn Masteński pół łana. Przez pewien czas daninę w postaci dziesięciny ze wsi pobierali wikariusze kruszwiccy. W wyniku I rozbioru Polski z 1772 roku Wróble znalazły się w Królestwie Pruskim, w latach 1807-1815 należały do Księstwa Warszawskiego. W połowie XIXw. wieś miała 742 ha, 7 domów i 170 mieszkańców. Z ogólnej liczby mieszkańców było 149 katolików. Znajdował się tutaj potężny majątek ziemski (z pałacem i parkiem) początkowo prowadzony przez Grabskiego, potem przejęty przez administrację niemiecką. W 1896 roku położono kamienny bruk. W 1905 rozparcelowano część majątku, dając tym samym ziemię pod osadnictwo niemieckie (12 domostw). Mieszkańcy Wróbli mieli parafię i szkołę katolicką w Piaskach, a parafię ewangelicką w Kruszwicy i szkołę ewangelicką w Bródzkach.

Ostatnim administratorem był Lipowicz. W 1918 roku powstała OSP (przejęła sprzęt urzędu celnego w Paprosie). Już wcześniej otwarto szkołę podstawową. Ze środków gminnych powstał dom socjalny. We wsi znajdowały się także sady należące do kruszwickiej winiarni Henryka Makowskiego. W 1929 roku dwukrotnie rozparcelowano majątek między miejscowych chłopów. W latach 1929-1931 zamieszkiwała tutaj ekscentryczna hrabina Karolina Kalinowska, następnie pałac przejęli Aniela i Piotr Kłyskowie z Poznania. Od 1936 roku w pałacu zamieszkał ostatni przedwojenny burmistrz Kruszwicy - Stanisław Borowiak.

Stanisław Borowiak (1898-1962)

Po wybuchu wojny (wojska niemieckie wkroczyły tutaj 6 września), Wróble znalazły się na terenach wcielonych do III Rzeszy - w Kraju Warty. W czasie trwania kampanii wrześniowej zginęli: M. Tadzik, L. Lemanik; w wyniku egzekucji: J. Świecz, J. Kabat. Opinie cywilów niemieckich z Pieck oszczędziła tego losu późniejszemu dyrektorowi szkoły i wieloletniemu komendantowi OSP - Janowi Walińskiemu. Zniszczono pierwotną figurę św. Antoniego, figurę Matki Boskiej przed podobnym losem ochronił, przechowując ją A. Wąsowski. Nazwę wsi zmieniono na Sperlingshoff. 31 lipca 1940 roku większość mieszkańców (właścicieli gospodarstw) wysiedlono do Generalnego Gubernatorstwa. Kilku innych mieszkańców nie powróciło, ginąc na wysiedleniu m.in. od chorób.

We wsi działał kowal, a także działalność prowadził punkt dentystyczny. W latach 60. z powodu małej liczby uczniów (poniżej 20) zamknięto szkołę, obecnie przeznaczono ją na mieszkania i świetlicę wiejską. Przez okres PRL-u funkcjonowała zlewnia mleka. Życie kulturalne organizowała miejscowa OSP poprzez organizacje obchodów uroczystości narodowych, zabaw tanecznych i działalność teatru amatorskiego.

Współcześnie dzieci z Wróbli korzystają ze szkoły podstawowej we Woli Wapowskiej. Mieszkańcy Wróbli uczestniczyli czynnie w jej rozbudowie. Najwięcej cegiełek na budowę szkoły wykupili: Jan Głowacki i Paweł Kanarek. Najbliższe gimnazjum znajduje się w Bachorcach, szkoła ponadgimnazjalna w Kruszwicy. W granicach sołectwa Wróble znajduje się także miejscowość Wolany (2 rodziny). Przez wieś przebiega magistrala kolejowa Wybrzeże-Śląsk (najbliższy przystanek PKP Przewozy Regionalne - Karczyn, ok. 2 km na północ) oraz gazociąg. 2 km na zachód znajduje się jezioro Tryszczyń.

We wsi znajdują się dwie przydrożne kapliczki z XIX w.: Matki Boskiej i św. Antoniego, krzyże drewniane: postawiony w 1945 roku oraz 1957 (Wolany). Niegdyś istniał również dwór, który spłonął w 2004 roku.

W XIX w. we wsi Wróble istniał duży folwark, który najprawdopodobniej był częścią większego dominium. W 1 poł. XIX w. obszar wsi wynosił 742 ha. Początkowo właścicielem był Grabski, następnie dobra te przejęli Niemcy, m.in. Schmelter i to prawdopodobnie dla niego wzniesiono tutaj obecny dwór. W 1905 r. nastąpiła pierwsza parcelacja, sprowadzeni tu zostali osadnicy niemieccy. W 1926 r. majątek liczył 323 ha i przynosił roczny dochód w wysokości 883 talary. Jego właścicielem był Skarb Państwa Polskiego, a zarządcą niejaki Lipowicz. W 1929 r. nastąpiła kolejna parcelacja, część ziem majątku trafiła pomiędzy okolicznych chłopów. W latach 1929-1931 zamieszkiwała tutaj hrabina Karolina Kalinowska, następnie dwór przejęli Aniela i Piotr Kłyskowie z Poznania. Od 1936 r. właścicielem był ostatni przedwojenny burmistrz Kruszwicy - Stanisław Borowiak. W latach 1939-1945 wieś znajdowała się pod zarządem niemieckim i nosiła nazwę Sperlingshof. Po wyzwoleniu ziemie rozparcelowano, a dwór dopóki się nadawał, zapewne służył jako mieszkania.

Źródła:

http://www.polskiezabytki.pl/

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. Tom X (str. 18 - hasło Wróble), Warszawa, 1885.

Szkoła Podstawowa im. Wincentego Witosa w Woli Wapowskiej, IX długich lat 1988-1997, Wola Wapowska, 1 września 1997. (broszura)
Historia z mojego podwórka: wieś Wróble… [w:] Trzykropka. nr 37 i 38 rok 5. [gazeta szkolna Gimnazjum nr 3 w Bachorcach]
Fot. 1 i 4 M. Kujawa, fot. 2 i 3 zbiory p. Borowiak.