Wieża wodna - budynek zaopatrzeniowy dawnej stacji PKP

Dworzec kruszwicki został zniszczony na początku II Wojny Światowej. Obecna "forma" dworca pochodzi z późniejszego okresu powojennego. 

Do dziś stoi część magazynowa dawnego dworca. W 1919 r. stanowiła skład amunicji. Zanim jednak ukończono budowę zastanawiano się nad wieloma problemami tej infrastruktury. 

W XIX wieku wraz z powstaniem lokomotywy parowej i wybudowaniem stacji kolejowej, powstał problem dostarczania wody do dworca, a głównie do żurawi zaopatrujących lokomotywy w wodę – nawadniających lokomotywy.

Dworzec w Kruszwicy około 1915/1919 r

Początkowo ilość lokomotyw przejeżdżających przez stację Kruszwica była niewielka, nie miały one też dużego zapotrzebowania na wodę. Dlatego może nie było potrzeby istnienia wież wodnych. Z czasem ilość pociągów przejeżdżających przez miasto wzrosła, wzrosło też zapotrzebowanie na wodę w lokomotywach. Powstała wieża wodna (Park przy ulicy Lipowej).

Wieża wodna stan z 1999 r

Kolej o trakcji parowej wymaga regularnego zaopatrywania parowozów w wodę niezbędną do poruszania tłoków silnika. Biorąc pod uwagę, iż zawsze podczas napełniania zbiorników parowozów konieczny jest postój, całość urządzeń potrzebnych do wodowania lokomotyw nazwano stacją wodną. Kolejowa stacja wodna to cały zespół urządzeń, takich jak, ujęcie wody, pompownia, zbiornik oraz odbiorniki, czyli żurawie wodne, hydranty przeciwpożarowe lub instalacje wody użytkowej w budynkach.

Ujęcie wodne niegdyś używane do zaopatrywania parowozów, które jeździły tą trasą jeszcze na początku lat 80-tych stan z 1.06.15

Zadaniem stacji wodnej jest zapewnienie dostatecznej ilości wody do parowozów oraz zaopatrywanie parowozowni i wagonowni w wodę do celów gospodarczych. Sposób rozmieszczenia stacji wodnych na linii kolejowej musi uwzględniać zaopatrzenie w wodę wszystkich przechodzących pociągów podczas największego natężenia ruchu oraz jednoczesne inne potrzeby stacji. Zbiornik usytuowany w wieży ciśnień ma za zadanie zapewnić odpowiednio wysokie ciśnienie wody.

Stan wieży wodnej z 1.06.15

Woda na stacji kolejowej służy nie tylko do zasilania kotłów parowozowych, ale potrzebna jest też do innych celów, np. do mycia kotłów parowozowych, do zasilania i mycia kotłów stałych, do mycia i dezynfekcji wagonów osobowych i towarowych, do celów przeciwpożarowych i wielu innych. Dlatego też przy każdej parowozowni powinna znajdować się wieża wodna. Prócz tego wieże wodne są wszędzie tam, gdzie potrzebna jest większa ilość wody, a więc np. na stacjach węzłowych, albo też na stacjach położonych w takiej od siebie odległości, aby parowozy pociągowe można było zaopatrywać w wodę po drodze, nie odłączając ich od pociągu.

Prawdopodobnie tak wyglądał żuraw wodny, służący niegdyś do nawodniania parowozów przy dawnym dworcu PKP Kruszwica

Zbiornik wodny nr 1 stan 1.06.15

Zbiornik wodny nr 2 stan 1.06.15

Drzwi wieży wodnej stan 1.06.15

KOLEJ NORMALNOTOROWA - Linia kolejowa nr 231 Inowrocław - Kruszwica - Strzelno

A oto kilka ważniejszych dat z historii linii:
1882-09-01 - otwarcie linii towarowej Inowrocław Rąbinek - Inowrocław Mątwy
1889-01-01 - otwarcie linii pasażerskiej Inowrocław Rąbinek - Inowrocław Mątwy oraz otwarcie odcinka do Kruszwicy
1892-10-15 - otwarcie linii Mogilno - Strzelno
1908-10-01 - otwarcie linii Kruszwica - Strzelno
1965 – budowa nowego budynku dworca w Kruszwicy
1996-06-01 - zamknięcie dla ruchu pasażerskiego odcinka Kruszwica - Mogilno
1996-09-08 - zamknięcie dla ruchu towarowego odcinka Kruszwica - Mogilno
1997 - zamknięcie dla ruchu pasażerskiego odcinka Inowrocław Rąbinek - Kruszwica
1997-2003 - zaasfaltowany przejazd w Polanowicach, rozkradzione tory, nieprzejezdny odcinek Kruszwica - Strzelno
2004-04-26 - zdecydowano o likwidacji odcinka pomiędzy Kruszwicą a Mogilnem
2006 - w związku z modernizacja drogi Toruń - Poznań wycięto około 100 metrowy odcinek torów, przecinających drogę w okolicach stacji Bronisław, likwidując ostatecznie połączenie Strzelna z Mogilnem.
2009 - zaasfaltowany przejazd w Strzelnie w okolicach Urzędu Miejskiego.
2010-2011 - w dwóch miejscach linia kolejowa została przecięta przez budowaną obwodnicę Mogilna
Stacje kolejowe: Inowrocław Rąbinek, Mątwy, Rożniaty, Kruszwica, Polanowice, Racice, Lachmirowice, Gopło, Wronowy, Młyny, Strzelno, Bronisław, Kunowo Kujawskie, Szczeglin, Mogilno
Długość linii: 55,33km¹.

Ol49-69 na stacji Kruszwica 17.05.15

Obecnie na odcinku Kruszwica – Mogilno stacja i infrastruktura kolejowa jest w opłakanym stanie. Posiada znaczne ubytki infrastruktury (kradzieże), a dworzec powoli popada w ruinę. Ewentualne przywrócenie ruchu pociągów wiąże się z koniecznością kompleksowej wymiany toru, wybudowanie nowego dworca itd. Taka inwestycja wydaje się mało ekonomiczna w dzisiejszych czasach, gdy większość mieszkańców Kruszwicy posiada auto lub ma blisko do autobusu. Mimo to fantastycznie było zobaczyć na torach pociąg. Turystyczna trasa starą koleją podoba się wszystkim miłośnikom kolejnictwa.

Parowóz Ty45 ruszający ze stacji Kruszwica w stronę Strzelna

Opracowanie Bartłomiej Grabowski na podstawie źródeł:

1 http://www.bastion.website.pl/ Forum ocalić od zapomnienia. Bardzo ciekawa dyskusja.

2.http://www.bazakolejowa.pl/ Fotografie.

3.http://www.pod-semaforkiem.aplus.pl/gt-kruszwica.php