Mitologia dawnych Słowian

Panteon bóstw słowiańskich opierał się na siłach przyrody. Czczonych przez Słowian od wieków. Najważniejsze spośród nich było Słońce. Słowianie czcili swoje bóstwa pod świętymi drzewami, w gajach nad wodami lub na wzgórzach. Bardzo dużą rolę odgrywała przy tym magia – wiara w możliwość mechanicznego wpływania na przebieg zjawisk poprzez odpowiednie tajemnicze praktyki, skomplikowane formuły i rytuały (składanie krwawych ofiar ze zwierząt).

W świętych miejscach, a także w pobliżu osad słowiańskich stawiano wyrzeźbione z drewna lub w kamieniu posagi bóstw, o jednej lub kilku twarzach.

Jak wyglądały słowiańskie bóstwa wiemy z badań i odkryć archeologicznych. Jednym z takich odkryć jest „Głowa z Jankowa”. Wyrzeźbiona z dębiny. Wydobyta w latach 80tych XIX w. z Jeziora Pakowskiego, w Jankowie koło Mogilna. Artefakt pochodzi z VIII/IX wieku.

Inne posągi tego typu, to posągi kamienne z Pomorza i północnego Mazowsza. Jeden z takich posągów odkryto na torfowiskach w Małocinie. Była to głowa osadzona na nieforemnym tułowiu, przedstawiająca brodatego mężczyznę. Nie można także zapomnieć o „Światowicie ze Zbrucza”, posąg odkryty na Ukrainie. Posąg przedstawiał cztery oblicza mężczyzny osadzonym na słupie.

Mitologia Słowian jest prawie w całości rekonstruowana na podstawie autorów chrześcijańskich i ich dzieł średniowiecznych. Nie istnieje żadne dzieło pisane zawierające imiona bóstw w ich pierwotnym brzmieniu.

Jednym z naczelnych bóstw był Perun. Był panem piorunów i władcą błyskawic. Według Prokopa z Cyraney stał on na czele panteonu bóstw słowiańskich, jako gromowładny pan całego świata. Kojarzony był najczęściej z Świętowitem, świętym panem zwanym też Światowitem. W zależności od regionu, dane plemię czciło wybrane bóstwo jako główne. Według Rugian i Słowian Nadbałtyckich naczelnym bóstwem był Światowit, według Rudarów był nim Swarożyc również uważany za pana świata i władcę błyskawic.

Relacja średniowiecznego kronikarza Thietmara potwierdza związek Swarożyca z kultem ognia i wojną – symbole tego boga zabierali wojowie, wyruszający na wyprawy wojenne.

W Szczecinie i Wolinie czczono Trzygłowa, który władał trzema królestwami: niebem, ziemią i piekłem.

Na Rusi popularny był kult Weresa (Wołąs). Bóstwo rolnicze i hodowców bydła.

Swaróg syn Swarożyca, bóstwo związane z rolnictwem, słońcem i jego życiodajną mocą. To samo bóstwo występuje także pod imieniem Daćbóg – syn Swaroga, opiekun domowego ognia. Odpowiedzialny był za rozdawanie bogactwa i wszelkiego dobra.

Słowianie wierzyli także w Strzyboga, który również był rozdzielającym bogactwa. Związany był z wojną i dzieleniem wojennych łupów. Według wierzeń staroruskich (Stribog) rządził wiatrami.

Żeńskim bóstwem była Mokosz. Dbała o odradzanie się życia, płodność i Matkę Ziemię

Bóstwem Księżyca był Hors

Nie możemy mieć stu procentowej pewności co do znaczenia poszczególnych bóstw, faktycznego występowania ich kultu i pozycji w panteonie. Brakuje źródeł potwierdzających istnienie wielu z nich. Nazwy niektórych przetrwały jednak w folklorze słowiańskim. Czczono cały szereg lokalnych bożków, a także inne istoty, co do których nie mamy pewności, czy były bóstwami, czy demonami.

Przekazy o nich zachowały się głównie na podstawie wierzeń ludowych. Można do nich zaliczyć Kupałę – męskie bóstwo miłości, jak również Donę odpowiedzialną za pomyślność ludzkiego losu.

Nie sposób wymienić wszystkich Słowiańskich bogów. Rozmaita literatura wymienia całe mnóstwo imion przeróżnych istot, które często bywają przedmiotem tego samego kultu pod inną nazwą. Informację o nich nie są poparte żadnymi źródłami i przez to nie możemy je traktować jako wiarygodne. Nasza dzisiejsza wiedza o nich ma charakter bardzo strzępkowy.

Do najbardziej znanych świątyń należy ta w Arkonie. Usytuowana na skraju wyspy Rugi, poświęcona była Świętowitowi. Drugim miejscem kultu Słowian była Radgoszcz -świątynia wzniesiona w grodzie przez słowiańskich Redarów poświęcona Swarożycowi. Podobnym, również słynnym miejscem słowiańskiego kultu była Łysa Góra (Łysiec w górach Świętokrzyskich).