wtorek, 7 czerwca 2016

Badania archeologiczne w Karczynie

Badania w Karczynie finansował Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach programu: Dziedzictwo kulturowe priorytet Ochrona zabytków archeologicznych, koordynowany przez Narodowy Instytut Dziedzictwa. Wykonawcą był Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Instytut Prahistorii UAM.

Obiektem badań była nekropola istniejąca od I do IV wieku n.e. badacze znaleźli ponad 120 pochówków o bardzo różnorodnym obrządku; tzw. stanowisko 21/22 w Karczynie, położone na krawędzi i zboczu pradoliny rzeki Bachorzy. Jest to część rozległego cypla wyodrębnionego rozcięciem krawędzi przez suchą dolinkę, zawieszoną w stosunku do podmokłego dna doliny Bachorzy. Powierzchnia, pokryta czarnymi ziemiami wykształconymi na podłożu piaszczystym (w części N) i gliniastym, stanowi obecnie teren pół uprawnych.

Odkrycia dokonano podczas prospekcji powierzchniowej prowadzonej na przełomie lat 60-tych i 70-tych przez Zespół Badania Kujaw IP UAM i zweryfikowane dwukrotnie: w trakcie AZP oraz rozpoznania wykonywanego przez Zespół IAE PAN w Poznaniu pod kierunkiem W. Dzieduszyckiego w związku z planowaną budową rurociągu paliwowego PKN ORLEN.

Cmentarzysko w Karczynie, stan.21/22 (AZP4641/40), jest jak dotąd największą, całkowicie przebadaną nekropolią z okresu rzymskiego na Kujawach. Badania wykopaliskowe prowadzone były od 2002, kiedy to, w wyniku prac prowadzonych w północnej, zagrożonej budową gazociągu paliwowego PKN Orlen, części stanowiska odkryto groby z okresu rzymskiego. Z uwagi na szczególną wartość poznawczą nekropoli badania, finansowane już ze środków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Toruniu, oraz Instytutu Prahistorii UAM, kontynuowano w latach 2003 i 2005. W 2006 r uzyskano dofinansowanie od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach Programu Operacyjnego ”Dziedzictwo Kulturowe”, priorytet 4 „Ochrona zabytków archeologicznych” zadanie "Ratownicze badania archeologiczne na cmentarzysku z okresu wczesnej epoki brązu i okresu rzymskiego w Karczynie stan. 21/22, gm. Kruszwica, woj. kujawskopomorskie". Ostatni sezon badań, w 2010 r. pozwolił na całkowite rozpoznanie cmentarzyska.

Jak sądzą badacze stanowisko z Karczyna zajmuje wyjątkową pozycję wśród cmentarzysk kultury przeworskiej znanych tak z Kujaw jak i z terenów ziem polskich. Wyróżnia się ono: rozmiarami jest to największe ze znanych dotąd cmentarzysk kujawskich z tego okresu (powierzchnia całkowita to 130 arów w obrębie których zarejestrowano 122 groby, cmentarzysko warstwowe, oraz obiekty związane z infrastrukturą cmentarzyska takie jak 15 palenisk, ustryna, 2 jamy o charakterze rytualnym i bruk kamienny), długim okresem użytkowania od fazy B1b po okres wędrówek ludów, oraz zróżnicowanym obrządkiem pogrzebowym: w Karczynie występują wszystkie niemal, stosowane wówczas, formy obrządku tj. groby szkieletowe (w tym wydzielona kwatera z 12 grobami o cechach obcych środowisku kultury przeworskiej i wielbarskiej), groby książęce typu Lubieszewo, ciałopalne popielnicowe i jamowe, a także wydzielona „kwatera” z pochówkami zbiorowymi, określanymi w literaturze jako cmentarzysko warstwowe. Omawiane cmentarzysko dostarczyło wielu materiałów zabytkowych mających niejednokrotnie istotne znaczenie dla badań nad interegionalnymi powiązaniami pochowanej tam ludności z obszarami ościennymi oraz Cesarstwem Rzymskim.

Największym zaskoczeniem dla naukowców było znalezienie dwóch gigantycznych grobowców – największych znanych dotąd na obszarze Kujaw z tego okresu, które okrzyknięto „grobami książęcymi”. Obydwa posiadały okazałe kamienno-ziemne komory grobowe, których głębokość przekraczała 2 m od dzisiejszej powierzchni pola. Jak przypuszczają archeolodzy, pierwotnie grobowce nakryte były także nasypami kurhanowymi. Niestety obie konstrukcje wyrabowano już w pradziejach. Zaskakujące dla archeologów okazały się wyniki wstępnych analiz antropologicznych: w jednym z grobów pochowane były dwie osoby: dorosły – powyżej 20 lat i dziecko w wieku około 14 lat, w drugim zaś – dziecko w wieku 14-15 lat.

Prawdopodobnie grób z Karczyna jest więc piątą tego typu mogiłą, a pierwszą na terenie ziem polskich.

Nekropola jest niezwykła również ze względu na szeroką gamę rytuałów pogrzebowych, których przejawy były nadal świetnie widoczne dla archeologów – oprócz grobowców książęcych odkryto też liczne płaskie pochówki szkieletowe, ciałopalne popielnicowe (skremowane zwłoki umieszczano w ceramicznych urnach) i jamowe (skremowane zwłoki trafiały wprost do dołów w ziemi). Była też specjalnie wydzielona „kwatera” z pochówkami zbiorowymi, określanymi w literaturze jako cmentarzysko warstwowe.

Pewne jest, że wśród osób pochowanych na nekropoli byli wojownicy. Antropolodzy odkryli na ich kościach charakterystyczne zmiany świadczące o jeździe konnej oraz władaniu mieczem lub oszczepem. Intrygująca jest też część cmentarzyska, gdzie pochowano 12 osób z elementami obrządku pogrzebowego obcego na ziemiach polskich, do których najbliższe podobieństwa znane są z terenów nadczarnomorskich.

Materiały zebrał Bartłomiej Grabowski, źródła:








at
Labels:

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

Subskrybuj: Komentarze do posta (Atom)