Pomniki i tablice
pamiątkowe Powstania grudniowego 1918 r. (Powstania Wielkopolskiego)
są nierozdzielną częścią historii, tradycji i krajobrazu ziemi
wielkopolskiej i kujawskiej. Licznie rozsiane po miastach i wsiach,
miasteczkach i osadach, budynkach i placach, po polach i cienistych
cmentarzach, zostały jakby malowniczo wtopione w krajobraz naszego
regionu. Każda z tych pamiątek sławi jakiś fragment Powstania,
opiewa ważne zdarzenia tamtych czasów, urzeka dostojeństwem treści
i głosi, jak drogo była okupiona wolność przez ludność tej
ziemi. I chociaż powstałe z kamienia, spiżu, żeliwa czy cementu
tchną z reguły zimnem to jednak żywszym rytmem uderza przy nich
polskie serce i niejednemu oczy zasuwa mgła wzruszenia. Tak bowiem
się stało, że wśród wszystkich tradycji historycznych
Kujawsko-Wielkopolskich nie ma chyba większego przedmiotu do dumy i
chluby niż Powstanie Wielkopolskie. Przez ponad wiek niewoli
narodowej ludność tej ziemi żarliwie modliła się wraz z
Wieszczem o powrót wolności i niezmordowanie w pracy organicznej
parała ku niepodległej Polsce. Potem wiedziona obawami zagrożenia
swych losów, wbrew woli politycznych przywódców, w żywiołowym
odruchu, porwała się na zaborcę i wywołała czyn zbrojny. Później
masowo, nie szczędząc krwi, ofiar i wyrzeczeń broniła w walce z
przeważającymi siłami przeciwnika zdobytych terenów. I w końcu,
gdy wniosła te ziemie w II Rzeczpospolitą, nie doczekała się
przez całe lata ani podzięki ani satysfakcji. W okresie
międzywojennym traktowano tradycje Powstania i powstańców z
nieufnością. Atmosfera uprzedzeń i braku czci dla wielkości
Powstania cechowała również pierwsze lata Polski Ludowej. Dopiero
w 1956 r. Powstanie zyskało ocenę państwowych PRL odpowiadającą
jego rzeczywistej roli historycznej, weszło do składnicy
najlepszych tradycji narodowych Polaków i zostało uznane za ważny
etap tego procesu, którego finałem stał się powrót Polski na
wszystkie ziemie piastowskie po Odrę i Nysę.
Nadgoplańskie
Towarzystwo Historyczne od początku swego istnienia podejmowało
tematykę Powstania Wielkopolskiego. Poszukujemy wszelkich śladów
po Powstaniu i powstańcach. Jesteśmy wielkimi pasjonatami reliktów
powstańczych, dlatego zbieramy wszelkie pamiątki z okresu walk
1918-1919 r. I w tym roku pragniemy przedstawić naszym czytelnikom i
mieszkańcom Kruszwicy, a także wszystkim zainteresowanym jak bardzo
był zwycięski i pełen chwały orężny wysiłek Wielkopolan i
Kujawian z przełomu 1918/1919 r. mamy nadzieje, że nasze skromne
inicjatywy idące w tym kierunku przybliżą państwu te dzieje.
Od Zarządu Nadgoplańskiego
Towarzystwa Historycznego
W Wielkim Sławsku
(gmina Kruszwica) znajduje się na cmentarzu parafialnym mogiła
zbiorowa, w której spoczywają 3 powstańcy wielkopolscy, polegli 7
lutego 1919 r. w Gąskach koło Inowrocławia w wieku 21 lat. Mogiła
otoczona jest obramieniem z kostek granitowych. Obok wzniesiono
pomnik: gruby cokół murowany i otynkowany, na którym umieszczono
tablicę granitową z nazwiskami poległych oraz rymowanym
czterowierszem. Tablica ta zastąpiła w r. 1987 starą tablicę
kamienną z r. 1922 z takim samym napisem. Pomnik jest zwieńczony u
góry murowanym krzyżem. Żołnierze: Franciszek Osiński, Kazimierz Pałecki, Władysław Sławkowski.
W Kruszwicy na
budynku Szkoły przy ul. Kasprowicza 7 umieszczono w r. 1969
marmurową tablicę upamiętniającą fakt, że w tym miejscu 2
stycznia 1919 r. powstańcy wielkopolscy rozbroili oddział
niemiecki. Drugą pamiątką tego okresu jest położony na wschodnim
brzegu jeziora Gopło, na skraju cmentarza otaczającego romańską
kolegiatę, pomnik powstańców wielkopolskich z r. 1969. Ma formę
niskiego obelisku betonowego na wysokim cokole, z datą 1919 i
tablicą Nie rzucim ziemi skąd nasz ród. Obok w zbiorowej mogile
pochowano 4 powstańców poległych w r. 1919. Tabliczki z ich
nazwiskami umieszczono po bokach pomnika. Żołnierze: Jan Dąbrowski (23.05.1898-11.01.1919 r.) poległ pod Kcynią; Antoni Jan Kuraszkiewicz (7.06.1894-13.04.1919 r.) zmarł w skutek odniesionych ran; Władysław Walenty Skonieczny (9.10.1900-1.1.1919 r.) zmarł w skutek odniesionych ran w Inowrocławiu; Franciszek Walenczewski (3.09.1893-7.01.1919 r.) poległy w Inowrocławiu.
We wsi Chełmce (gmina
Kruszwica) na cmentarzu parafialnym, znajdującym się obok
kościoła, pochowano Jana Kujawę (1901-1919), szeregowca z 3
batalionu pułku grenadierów kujawskich, poległego 3 lutego 1919 r.
pod Nową Wsią Wielką i Jana Gralaka (1891-1919), szeregowego z 5
pułku strzelców wielkopolskich, który zmarł z ran 24 marca
(według LS 22 marca) 1919 r. pod Inowrocławiem. Grób ziemny,
ogrodzony łańcuchem na betonowych słupkach, znajduje się w końcu
głównej alejki. Na nim pomnik w formie zwieńczonego krzyżem
elementu betonowego przypominającego obelisk, ozdobiony krzyżem
Virtuti Militari w wieńcu laurowym, z tablicą informacyjną.
Historię innych miejsc
pamięci znajdujących się na Kujawach i w Wielkopolsce udostępnimy
na naszej Facebookowej stronie. Akcja trwać będzie do 27 grudnia
2016 r.
Opracowanie Bartłomiej Grabowski, fot. http://trail.pl/ i http://groby.radaopwim.gov.pl/
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz