Próbując omówić archiwa szlacheckie jako silva rerurm należy podjąć próbę wyjaśnienia czym są owe sylwa. Otóż sylwa Sylwa (łac. silva rerum = dosł. las rzeczy) – forma piśmiennictwa popularna w okresie staropolskim, zwłaszcza w kręgach szlacheckich, wywodząca się m.in. ze zbioru Silvae rzymskiego poety Stacjusza, obejmująca niejednorodne formalnie teksty zapisywane "na gorąco" i wyróżniające się różnorodną tematyką. Wiąże się z tym również nazewnictwo mimiscellanea zbiór tekstów różnych autorów i różnej treści; dział w czasopismach, zawierający notatki z różnych dziedzin; por. silva rerum. Etymologia tego słowa wywodzi się z łaciny i oznacza rozmaitości z l.mn.r.nij. od misellaneus “mieszany” z misellus “jp.” od miscēre.
"Silvae" to również pięcioksięgowy zbiór poezji okolicznościowych, świadectwo kultury literackiej rzymskiej elity okresu flawijskiego. Stacjusz ukazuje w nich swoje mistrzostwo w posługiwaniu się heksametrem oraz w miarami lirycznymi. "Silvae" to zbiór niezwykle różnorodny, w którym obok utworów opisowych znajdują się także poetyckie żarty, epicedia, a także utwory poświęcone cesarzowi Domicjanowi. Sam Stacjusz to poeta rzymski, urodzony w Neapolu, związany z dworem cesarza Domicjana. Utracił względy cesarza po opublikowaniu dzieła poświęconego wojnie z Germanami (De bello Germanico), po czym powrócił do Neapolu, gdzie zmarł. Zachowały się następujące utwory Stacjusza: Thebais lub Tebaida - poemat opisujący walkę synów Edypa o panowanie w Tebach Achilleis - poemat o dziejach Achillesa Silvae - zbiór wierszy o różnej tematyce, zawierający również panegiryki na cześć Domicjana.
Poezja Stacjusza miała wpływ na omawiane przez nas silva. Poeta wpływowy i popularny aż do XIX wieku, odkąd jego sława przyćmiona została zarzutami o wtórność i powierzchowność. Pamiętany nadal dzięki obecności w Boskiej komedii Dantego, gdzie spotyka Wirgiliusza oddając mu hołd (tak jak w ostatnich wierszach swojej Tebaidy). Próbę reinterpretacji anty-psychologicznej stylistyki postaci literackich Stacjusza podjął m.in. C.S.Lewis wskazując na nowy, alegoryczny kierunek w budowaniu postaci literackich poety. O ile Lewis uważa, że Stacjusz tworzy 'zalążek' alegorii, coraz częściej słyszy się dziś opinie rehabilitujące stylistykę Stacjusza jako poważnie twórczy element estetyki alegorycznej, chętnie naśladowaną już w średniowieczu i aż do ok 1800 roku.
Szczególną popularność w Polsce zdobył pomysł silva rerum zainspirowany m.in. zbiorem wierszy Silvae; rozwijając się w literaturze staropolskiej jako odrębny gatunek sylwa, uprawiany nie tylko przez najznakomitszych pisarzy, jak Andrzej Frycz Modrzewski, ale i powszechnie, w bogatszych domach, gdzie mieszał się z pamiętnikarstwem.
Zdaniem Joanny Partyki z Uniwersytetu Warszawskiego badacze rzadziej sięgają do źródeł starszych z okresów np. XVI i XVII. W wieku XVII nastąpiło rozbicie jedności w kulturze. Pojawiły się różne nurty przypisane do różnych stanów społecznych. Odbiciem tego zjawiska w literaturze było przenikanie do niej - obok oficjalnego nurtu o cechach baroku, również nurtów odmiennych, a częściowo opozycyjnych.
Szlacheckie księgi rękopiśmienne typu Silva Rerum (łac. „las rzeczy”) od dawna wykorzystywane były przez historyków jako źródło do historii politycznej, gospodarczej czy dziejów obyczaju i literatury. Wydobywano z nich teksty rzadkie bądź w ogóle nieznane, nie utrwalone bowiem za pomocą drukarskiej prasy. Stawały się swego rodzaju archiwami-zbiorami pamiątek z przeszłości, kolekcjami tekstów danej epoki. Księgi te nie tylko zabezpieczały pamięć przeszłości, ale pełniły różnorodne funkcje kulturowe, odzwierciedlając zainteresowania i potrzeby twórców.
Czytaj dalej tutaj.
Przemysław Bohonos, Joanna Śmigielska
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz