Mieczysław Roman Teodorczyk (1899-1944)

Mieczysław Roman Teodorczyk urodził się 28 lutego 1899 r. w Łodzi jako syn Adama i Pauliny z domu Biedermann. Uczył się od 1906 r. w szkołach łódzkich do wybuchu I wojny światowej. Od 1916 r. kontynuował naukę w Piotrkowie Trybunalskim, a od 1917 r. w gimnazjum w Zaciszu pod Sulejowem, gdzie należał do tajnego skautingu (1,2,3).

W listopadzie 1918 r. wraz z grupą harcerzy uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w Sulejowie i w tymże miesiącu wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego. Początkowo służył w 26 pp, a od stycznia 1919 r. w Zarządzie Kwaterunkowym Garnizonu Piotrków. Po ukończeniu Szkoły Podoficerskiej w Dęblinie (lipiec-październik t.r.) i Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie (październik 1919 - lipiec 1920) został przydzielony do 85 pp Strzelców Wileńskich (2,3). Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej jako podchorąży d-ca plutonu od sierpnia 1920 r. do jej zakończenia. Uczestniczył m.in. w Bitwie Warszawskiej pod Radzyminem (12-15 sierpień), manewrze oskrzydlającym Bitwy nad Niemnem (22-29 wrzesień) oraz w akcji gen. L. Żeligowskiego od 8-15 października 1920r. tj. do dnia zawieszenia broni z Rosją Sowiecką - cały czas w szeregach 85 pp, wchodzącego w skład I Dywizji Litewsko-Białoruskiej (potem 19 DP), I Armii W.P.(4,5). Za wykazane męstwo i wybitny trud żołnierski w tej wojnie, został odznaczony Krzyżem Walecznych i Krzyżem Zasługi Wojsk Litwy Środkowej (4).

Po zakończeniu działań wojennych pełnił różne funkcje m.in. adiutanta pułku, szybko awansując w 85 pp stacjonującym w Nowej Wilejce k. Wilna. W 1922 r. ukończył kurs WF w Poznaniu, a w1923 r. kurs metodyczno-oświatowy w Wilnie. W 1932 r. uzyskał stopień kapitana (3,4,6,7).

Od 1934 r. pełnił obowiązki d-cy 2 komp. w I bat. 14 pp we Włocławku. W latach 1935-1937 był komendantem PW i WF na Powiat Nieszawski w Aleksandrowie Kujawskim. W 1938 r. ukończył Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. W tymże roku z 14 pp brał udział w operacji zaolziańskiej. W 1939 r. uczestniczył w kursie ref. wyższych d-ctw w Trauguttowie k. Brześcia n/Bugiem (7).

W kampanii wrześniowej 1939 r. d-ca 2 komp. Batalionu Obrony Narodowej nr 82 "Starogard" w składzie Oddziału Wydzielonego "Wisła". Oddział ten osłaniał w końcu sierpnia 1939 r., wzdłuż Wisły od strony Prus Wschodnich między Gniewem a Opaleniem, ewentualną interwencję Wojsk Polskich w wolnym mieście Gdańsku. Z chwilą wybuchu wojny (1. IX), zgodnie z rozkazem, jako jeden z niewielu zwarty oddział, wycofał się z "Korytarza", przekraczając Wisłę pod Sartowicami (3.IX) i po potyczce ze spadochroniarzami niemieckimi w okolicy Wałcza, forsownym marszem nocą, wraz z kilkoma jeńcami, dotarł do Torunia (4.IX). 5-6.IX po reorganizacji na poligonie toruńskim wszedł w skład 24 pp 27 DP. Dywizja ta osłaniała odwrót armii "Pomorze" i "Poznań" wzdłuż lewego brzegu Wisły, aż do Bitwy nad Bzurą (12).

W końcu września, w okolicy Sochaczewa, Ojciec został ciężko ranny (przestrzelenie lewego płuca) i dostał się do niewoli niemieckiej, ale zdołał zbiec ze szpitala, dzięki pomocy życzliwych ludzi (8,9,10,11,12).

W konspiracji od listopada 1939 r. na terenie pow. Włocławek i sąsiednich tworzył Pułk Ziemi Kujawskiej, przy pomocy oficerów rez. i podoficerów 14 pp (11). W 1940 r., poszukiwany listami gończymi, z wyznaczoną nagrodą pieniężną, przeniósł się na teren północnego Mazowsza. Ukrywał się w Płocku i Sierpcu pod nazwiskiem Tadeusz Opolski .

Był współorganizatorem Polskiej Organizacji Zbrojnej na tym terenie, komendantem obwodu Sierpc, a od sierpnia 1941 r., rozkazem nr 8 Komendy Głównej POZ - komendantem Okręgu III Mazowsze tej organizacji (11,13,14,15,16,17,18,19,21,22,23). Oficjalnym organem prasowym K.O. III Mazowsze POZ była " Polska Podziemna ", powstała z inicjatywy " Romana " i zawierająca m.in. teksty Jego autorstwa . Nakład jej wynosił 100-200 egzemplarzy. Wydawano także w Józefkowie k. Skępego gazetkę " Iskra Wolności " (15,16,18,23) . Podczas częstych podróży po terenie podległych Mu powiatów przebierał się w mundur kolejarski . Jedna z odpraw , w których uczestniczył " Roman" odbyła się w Suminie k. Lipna , w siedzibie Prądzyńskich (11,14,18).

POZ zmieniła nazwę na POZ "Znak" w wyniku poszerzenia jej o: Związek Czynu Zbrojnego, Wojskową Organizację Wolności " Znak " i Łódzką Polską Organizację Bojową. O sile POZ "Znak" w Okręgu III Mazowsze może świadczyć liczebność jej członków przekazanych w 1942 r. do Armii Krajowej w ramach akcji scaleniowej; np. z powiatów: Lipno-1100, Rypin ok 600, Sierpc-1600 tj. tylko z trzech powiatów łącznie ok. 3300 żołnierzy (7,16,18,27).

Po scaleniu POZ "Znak" z AK (28 sierpień 1942) Ojciec został przeniesiony do Warszawy, awansowany do stopnia majora (11.XI 1942 r.) i mianowany szefem Wydz. III w mieszczącym się tu sztabie Komendy Podokręgu Północnego (kryptonimy: "Królewiec", potem "Olsztyn") Obszaru Warszawa AK, a według niektórych źródeł także zastępcą Komendanta Podokręgu, ppłk Tadeusza Tabaczyńskiego ("Kurpa"). Wykładał również w konspiracyjnej Szkole Podchorążych Rezerwy Piechoty (11,13,30). Mieszkał wówczas ( nadal pod nazwiskiem Tadeusz Opolski ) przy ul. Mokotowskiej 8 u p. Żukowskiej (11,14,18).

W meldunku organizacyjnym za okres 1.III - 31.VIII 1943 r., nr 220 D-cy AK do Centrali podano, że na skutek wcielenia do AK m.in. POZ "Znak" nastąpił duży przyrost organizacyjny (ok. 20 tys. żołnierzy) (21,24). Ojciec został aresztowany przez Gestapo 17 lutego 1943 r. na rogu ul. Marszałkowskiej i Wilczej. Więziony był kolejno w: Alei Szucha, Modlinie, Płocku, Poznaniu, Bydgoszczy i Berlinie. Mimo stosowania nieludzkich tortur (przypalanie, bicie, zdzieranie paznokci, łamanie żeber, wybicie oka ) nikogo nie wydał, imponując swoją pełną godności postawą polskiego oficera. Każdorazowo po "przesłuchaniu" wynoszono Go nieprzytomnego, poddawano leczeniu i ponownym torturom. Jego hart ducha, nadzwyczajna odporność psychiczna, wytrzymałość fizyczna imponowały współwięźniom, dodawały im sił do przetrwania.

Okrutnie storturowany został powieszony 4 lutego 1944 r. w Forcie III w Pomiechówku k. Modlinawraz z 106 żołnierzami podziemia. Pierwszy śmiało poszedł na śmierć, sam założył sobie pętlę na szyję, dając wspaniały przykład bohaterstwa, poświęcenia i umiłowania Ojczyzny, tym którzy szli za nim. Po wojnie ekshumowano ich prochy na miejscowy cmentarz (2,11,13,20,29).

Na Jego cześć grupa likwidacyjna Okręgowego Kierownictwa Walki Podziemnej m. st. Warszawy, utworzona w grudniu 1943 r. i dowodzona przez byłego podwładnego z POZ Stanisława Sękowskiego "Rugię", została nazwana: Grupa Bojowa "Roman" (11,13,25,28). 11 czerwca 1944r. grupa ta uwolniła ze szpitala"Jana Bożego" 15 uwięzionych (28).

Mjr Mieczysław Teodorczyk został pośmiertnie przedstawiony przez K-ta Podokręgu Północ do stopnia podpułkownika. Wniosek był złożony w 1944 r. do K-ta Obszaru Warszawskiego AK gen. Albina Skroczyńskiego - pseud. "Łaszcz". W styczniu 1945 r. wniosek zatwierdzono rozkazem Komendanta Głównego Armii Krajowej gen. Leopolda Okulickiego pseud. "Kobra", "Niedźwiadek" (11,13)¹.

Mjr Teodorczyk pośmiertnie został awansowany do stopnia ppłk rozkazem KDTA AK gen Okulickiego ps Niedzwiadek, na wniosek gen Skroczyńskiego ps Laszcz, kdta Okręgu Warszawskiego,w 1945 r.

Według nieustalonych danych ppłk Teodorczyk został odznaczony Krzyżem Srebrnym V klasy Orderu Virtuti Militari. Na Jego cześć, jeszcze za Jego życia nazwano Jego imieniem Grupę Bojowo-Egzekucyjna Kierownictwa Walki Podziemnej na mst Warszawa, Czyn-Roman,wsławionej około kilkudziesięcioma akcjami likwidacyjnymi oraz odbiciem więźniów z Jana Bożego, oraz bohaterskimi walkami podczas Powstania Warszawskiego,dca był podwładny ppłk Teodorczyka por żandarmerii Stanisław Sekowski ps Rugia, Zbrucz Odra Michał.

W okresie powojennym utrzymywano kontakt z wdową po ppłk Mieczu jeden z pseudonimów oraz współpracowano z nią w konspiracji antykomunistycznej, bywali taż żołnierze Grupy Czyn-Roman, oraz ogniomistrz Wybój, Józef Marcinkowski, aresztowany podczas pobytu w mieszkaniu Ppłk Teodorczyka, za znajomość i działalność w konspiracji Zona, pani Władysława, została aresztowana w listopadzie 1950 r i skazana na 7 lat wiezienia. Podwładni Jej męża, Marcinkowski Józef, dca oddziału Rajski Ptak, oraz podokręgu Sierpc-Mewa/Gumkowski Jozef ps Ziutek ,Edmund Rosochacki ps Jerzy zostali zamordowani i spoczywają na Powiązkach ,kwatera Laczka. Stanisław Sekowski, okrutnie skatowany, doprowadzony do obłędu po leczeniu w szpitalach zmarł tajemniczo w Sierpcu w 1960 r i został pochowany na miejscowym cmentarzu².

Źródła:

1. Odpisu skróconych aktów: urodzenia - Łódź 1996r., zejścia-Włocławek 1948r.
2. AWIH:III/21/12, k.79,96.
3. CAW:teczka osobowa nr 2620.
4. Bolesław Waligóra- "Dzieje 85 Pułku Strzelców Wileńskich", Warszawa 1994r. s.53,57,356,377,396,400,407.
5. Józef Piłsudski -"Rok 1920", Warszawa 1927r. s.106, 152, 171, 177.
6. Patent Oficerski-awans na kapitana 10.X 1932r. Warszawa.
7. Materiały w posiadaniu córki Aleksandry Teodorczyk i syna Waldemara Teodorczyka, Toruń, Włocławek.
8. S. Reymont Początki organizacji "Racławice", "Więź", 1987, nr 5 s.94, 95.
9. S. Truszkowski Z dziejów organizacji formacji Obrony Narodowej w Siłach Zbrojnych II Rzeczypospolitej,
10. cz.2, "WPH", 1970, nr 1, s.307.
11. Kazimierz Pindel - "Obrona Narodowa 1937-1939", wyd. MON, Warszawa 1979r., s. 44, 149, 156, 210.
12. Relacje i informacje: Anny Pulińskiej, Władysława Guziaka, Bronisława Malinowskiego, Józefa Sadowskiego,Krystyny Koźmińskiej, Zdzisława Ożarowskiego, Stanisława Sękowskiego, Emanuelai Leona Hanuszkiewiczów, Stefana Kamińskiego, Jerzego Nowaka, Jana Konopki, Romualda Dietrycha, Stanisława Krzesińskiego, Mieczysława Kiełbińskiego.
13. Konrad Ciechanowski -"Armia Pomorze 1939"-Warszawa 1983r., s.227,228,239,256,286-9,294.
14. Andrzej Krzysztof Kunert - "Słownik Biograficzny Konspiracji Warszawskiej 1939-1944",t.3 W-wa 1991 s.164
15. Hanna Maciejewska-Marcinkowska i Elżbieta Zawacka-" Słownik Biograficzny Konspiracji Pomorskiej 1939-1945 cz.I",Toruń 1994r. s.208,209.
16. Mirosław Krajewski-"W Cieniu Wojny i Okupacji"- Rypin 1995, s. 145, 146.
17. Mirosław Krajewski, Stanisław Suszyński- "Działalność POZ "Znak" i ZWZ- AK na Ziemi Dobrzyńskiej w latach 1939-1945"- "Przegląd Historyczny"- 1980, z.4, s. 773-791.
18. Krzysztof Komorowski- "Konspiracja Pomorska 1939-1947"- Gdańsk 1993, s. 147,148.
19. Waldemar Brenda- "Roman"- gazeta "Nasz Sierpc" nr 4 z 22.I 1993r., s. 5 i 6.
20. R. Juszkiewicz " Mławskie Mazowsze w walce 1939-1945", Warszawa 1968r., s. 170.
21. Jan Nowak-Jeziorański -"Kurier z Warszawy"- Kraków 1993r., s. 167.
22. .J. Ptasiński-"Na północ od Warszawy"; szkice z dziejów ruchu oporu 1939-1945, Warszawa 1984, s. 44, 293-297.
23. Dziennik Toruński "Nowości" z 25-26.VIII 1979r.
24. Materiały i dokumenty znajdujące się w Muzeum Mazowieckim w Płocku.
25. Praca zbiorowa "Armia Krajowa w Dokumentach", wyd. Ossolińskich 1990, t.I, s.497, t. II, s.295, 452, 459.
26. Tomasz Strzembosz-"Akcje Zbrojne Podziemnej Warszawy 1939-1944", PIW W-wa 1983r., s.189, 494.
27. Tadeusz Jaszowski- "Gestapo w walce z ruchem oporu nad Wisłą i Brdą"- " Pomorze"- Bydgoszcz 1985r., s.124.
28. Andrzej Krzysztof Kunert- "Polska podziemna"- kalendarium, s.349, 373.
29. Kazimierz Moczarski- "Zapiski"- PIW Warszawa, s.167.
30. Jan Pietrzykowski - "Tajemnice archiwum Gestapo"- ŚIN Katowice 1989r., s.58, 59.
31. Kryska-Karski, Materiały, z.3-9, Londyn 1983r., s.70.
    
32. Zdjęcia oprócz 2 z manewrów pochodzą z internetu (wikipedia) oraz zdjęcie grobu Ppłk Teodorczyka, zdjęcia miedzywojenne pochodzą z archiwum Janusz Gierada mgr kpt rez., nadesłane z Warszawy 2016 r. Tekst i fotografie nadesłane.

1Wg. opracowania syna – Waldemara Jerzego Teodorczyka, Włocławek, kwiecień 1998.

2Wg. opracowania W. J. Teodorczyka oraz informacji z archiwum mgr kpt rez Janusza Gierada, Warszawa.