Stanisław
Waszak urodził
się 2 sierpnia 1906 r. Na świat przyszedł w Sławku
Górnym pod Kruszwicą,
wywodził się z chłopskiej rodziny. W 1927 ukończył państwowe
gimnazjum matematyczno-przyrodnicze w Inowrocławiu. Studia odbył w
sekcji ekonomicznej Wydziału Prawno-Ekonomicznego Uniwersytetu
Poznańskiego, uzyskując w 1932 stopień magistra nauk politycznych.
W czasie studiów utrzymywał się z pracy dziennikarskiej i
publicystycznej, publikując w wydawnictwach regionalnych szereg
przyczynków poświęconych ziemi kujawskiej, a przede wszystkim
Janowi Kasprowiczowi.
W
1931 r. został asystentem w Katedrze
Statystyki Uniwersytetu Poznańskiego
kierowanej wówczas przez prof.
Marcina Nadobnika
oraz rozpoczął pracę w Urzędzie Statystycznym m. Poznania na
stanowisku wicedyrektora pod kierunkiem prof. Zygmunta Zaleskiego. W
1939 r. został wysiedlony do tzw. Generalnej Guberni, gdzie w
oparciu o bibliotekę Wydziału Statystycznego m. st. Warszawy
opracował szereg problemów z zakresu teorii statystyki i
demografii, które rozwijał w dalszych latach swej twórczości
naukowej.
W 1945 doktoryzował się na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego na podstawie dysertacji zatytułowanej "Technika opracowań statystycznych a wiarygodność wyników". W latach 1946-1950 kierował Urzędem Statystycznym w Poznaniu. W 1951 habilitował się po przedłożeniu pracy "Problemy ludnościowe Niemiec w I i II wojnie światowej". Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1955 r., a profesora zwyczajnego w 1969 r.
Dorobek naukowy Stanisława Waszaka wyraża się nie tylko w liczbie opublikowanych pozycji i ich oryginalnym odkrywczym charakterze, lecz także w ich funkcji społecznej i wysokiej przydatności praktycznej. Działalność naukowa Waszaka obejmuje kilka nurtów tematycznych, wśród których na wyróżnienie zasługują: teoria statystyki, demografia współczesna łącznie z prognozami demograficznymi, demografia historyczna, statystyka miejska. Pierwszoplanowe miejsce zajmują studia nad rozwojem ludnościowym Niemiec. Stąd też retrospekcją swych badań sięga jedynie połowy XIX wieku poświęcając szczególnie dużo uwagi okresowi I i II wojny światowej. Zajmował się rolą czynnika demograficznego w związku z tzw. teorią wojny na wyczerpanie, bilansem strat ludnościowych Niemiec w okresie tych wojen oraz badał możliwości odrodzenia się ich potencjału demograficznego. Bezpośrednio z tymi studiami wiążą się badania nad skutkami demograficznymi obu wojen na ziemiach polskich. Swą rozległą wiedzą w tej dziedzinie służył narodowi polskiemu.
Stanisław Waszak występował jako ekspert w sprawie strat ludnościowych w tzw. „kraju Warty” na procesie Gauleitera Greisera przed Najwyższym Trybunałem Narodowym. Współpracował przez szereg lat z Biurem Prac Kongresowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych jako rzeczoznawca dla zagadnień ludnościowych Niemiec oraz Instytutem Zachodnim. Ogłosił szereg rozpraw i przyczynków naukowych w języku polskim, angielskim, francuskim w publikacjach tegoż Instytutu oraz na łamach Cahiers Pologne-Allemagne w Paryżu. Polemizował w nich z zachodnioniemieckimi ośrodkami, przeciwstawiając się ich tendencyjnym tezom na temat strat ludnościowych w ostatniej wojnie, przeludnia Niemiec oraz liczby Niemców w Polsce w okresie przed i powojennym. Przygotował też do druku obszerną monografię analityczno-dokumentalną: "Terytorium i ludność Polski pod hitlerowską okupacją", jako kolejny tom serii "Documenta Occupationis Teutonicae", której nie zdążył ukończyć przed śmiercią.
Zajmował się również problemami ludnościowymi Wielkopolski i m. Poznania. Pod jego kierunkiem opracowane zostały tablice wymieralności dla ludności całego kraju, z podziałem na płeć, środowisko oraz zróżnicowanie regionalne. Stworzyły one podstawę do opracowania wielowariantowych, długofalowych prognoz ludnościowych. W ścisłym związku z tymi studiami zostały opracowane trzy obszerne prace analityczne poświęcone perspektywom rozwoju mieszkańców Poznania i woj. poznańskiego, woj. bydgoskiego oraz woj. katowickiego.
Wyraźnie wyodrębniającym się kierunkiem badań Waszaka była demografia historyczna. Ich geneza wiąże się z prowadzonym na Wydziale Prawa Uniwersytetu Poznańskiego wykładem z zakresu zagadnień demograficznych Polski. Z okazji przypadającego w 1953 r. 700-lecia otrzymania przywilejów samorządowych Waszak ogłosił obszerny fragment pracy poświęconej ludności i zabudowie mieszkaniowej miasta Poznania w XVI i XVII wieku. W 1956 ukazało się studium poświęcone dzietności rodziny mieszczańskiej i ruchowi naturalnemu miasta Poznania w końcu XVI i XVII wieku. Pracował nad metodycznymi podstawami szacunków w demografii historycznej.
Stanisław Waszak zasłużył się jako organizator zakładów statystyki na Uniwersytecie Poznańskim, a także Poznańskiej Uczelni Ekonomicznej, w której zorganizował Katedrę Statystyki z licznymi zakładami, z zapleczem naukowo-technicznym, rozwijając je w silny ośrodek naukowo-badawczy. Był członkiem Komisji Planowania Gospodarczego, przewodniczącym Rady Naukowo-Ekonomicznej przy Prezydium Rady Narodowej w Poznaniu, a równocześnie członkiem tychże rad dla województw poznańskiego i bydgoskiego. Brał czynny udział w pracach Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i innych towarzystw regionalnych i krajowych. Ponadto w okresie 1952-1959 pełnił szereg ważnych funkcji społeczno-organizacyjnych, związanych z wyższym szkolnictwem ekonomicznym. Przywiązywał ogromną wagę do działalności pedagogicznej, twierdził, że nic nie oddziałuje bardziej konstruktywnie na treść poglądów wyrażanych przez pracownika nauki, jak przedstawienie ich szerszemu audytorium. Piękny literacki język, przejrzysta konstrukcja, jasność wywodów, konkretność ujęcia prezentowanych problemów, pozostawiały u słuchaczy zawsze niezatarte wrażenie.
W 1945 doktoryzował się na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Poznańskiego na podstawie dysertacji zatytułowanej "Technika opracowań statystycznych a wiarygodność wyników". W latach 1946-1950 kierował Urzędem Statystycznym w Poznaniu. W 1951 habilitował się po przedłożeniu pracy "Problemy ludnościowe Niemiec w I i II wojnie światowej". Tytuł naukowy profesora nadzwyczajnego uzyskał w 1955 r., a profesora zwyczajnego w 1969 r.
Dorobek naukowy Stanisława Waszaka wyraża się nie tylko w liczbie opublikowanych pozycji i ich oryginalnym odkrywczym charakterze, lecz także w ich funkcji społecznej i wysokiej przydatności praktycznej. Działalność naukowa Waszaka obejmuje kilka nurtów tematycznych, wśród których na wyróżnienie zasługują: teoria statystyki, demografia współczesna łącznie z prognozami demograficznymi, demografia historyczna, statystyka miejska. Pierwszoplanowe miejsce zajmują studia nad rozwojem ludnościowym Niemiec. Stąd też retrospekcją swych badań sięga jedynie połowy XIX wieku poświęcając szczególnie dużo uwagi okresowi I i II wojny światowej. Zajmował się rolą czynnika demograficznego w związku z tzw. teorią wojny na wyczerpanie, bilansem strat ludnościowych Niemiec w okresie tych wojen oraz badał możliwości odrodzenia się ich potencjału demograficznego. Bezpośrednio z tymi studiami wiążą się badania nad skutkami demograficznymi obu wojen na ziemiach polskich. Swą rozległą wiedzą w tej dziedzinie służył narodowi polskiemu.
Stanisław Waszak występował jako ekspert w sprawie strat ludnościowych w tzw. „kraju Warty” na procesie Gauleitera Greisera przed Najwyższym Trybunałem Narodowym. Współpracował przez szereg lat z Biurem Prac Kongresowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych jako rzeczoznawca dla zagadnień ludnościowych Niemiec oraz Instytutem Zachodnim. Ogłosił szereg rozpraw i przyczynków naukowych w języku polskim, angielskim, francuskim w publikacjach tegoż Instytutu oraz na łamach Cahiers Pologne-Allemagne w Paryżu. Polemizował w nich z zachodnioniemieckimi ośrodkami, przeciwstawiając się ich tendencyjnym tezom na temat strat ludnościowych w ostatniej wojnie, przeludnia Niemiec oraz liczby Niemców w Polsce w okresie przed i powojennym. Przygotował też do druku obszerną monografię analityczno-dokumentalną: "Terytorium i ludność Polski pod hitlerowską okupacją", jako kolejny tom serii "Documenta Occupationis Teutonicae", której nie zdążył ukończyć przed śmiercią.
Zajmował się również problemami ludnościowymi Wielkopolski i m. Poznania. Pod jego kierunkiem opracowane zostały tablice wymieralności dla ludności całego kraju, z podziałem na płeć, środowisko oraz zróżnicowanie regionalne. Stworzyły one podstawę do opracowania wielowariantowych, długofalowych prognoz ludnościowych. W ścisłym związku z tymi studiami zostały opracowane trzy obszerne prace analityczne poświęcone perspektywom rozwoju mieszkańców Poznania i woj. poznańskiego, woj. bydgoskiego oraz woj. katowickiego.
Wyraźnie wyodrębniającym się kierunkiem badań Waszaka była demografia historyczna. Ich geneza wiąże się z prowadzonym na Wydziale Prawa Uniwersytetu Poznańskiego wykładem z zakresu zagadnień demograficznych Polski. Z okazji przypadającego w 1953 r. 700-lecia otrzymania przywilejów samorządowych Waszak ogłosił obszerny fragment pracy poświęconej ludności i zabudowie mieszkaniowej miasta Poznania w XVI i XVII wieku. W 1956 ukazało się studium poświęcone dzietności rodziny mieszczańskiej i ruchowi naturalnemu miasta Poznania w końcu XVI i XVII wieku. Pracował nad metodycznymi podstawami szacunków w demografii historycznej.
Stanisław Waszak zasłużył się jako organizator zakładów statystyki na Uniwersytecie Poznańskim, a także Poznańskiej Uczelni Ekonomicznej, w której zorganizował Katedrę Statystyki z licznymi zakładami, z zapleczem naukowo-technicznym, rozwijając je w silny ośrodek naukowo-badawczy. Był członkiem Komisji Planowania Gospodarczego, przewodniczącym Rady Naukowo-Ekonomicznej przy Prezydium Rady Narodowej w Poznaniu, a równocześnie członkiem tychże rad dla województw poznańskiego i bydgoskiego. Brał czynny udział w pracach Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i innych towarzystw regionalnych i krajowych. Ponadto w okresie 1952-1959 pełnił szereg ważnych funkcji społeczno-organizacyjnych, związanych z wyższym szkolnictwem ekonomicznym. Przywiązywał ogromną wagę do działalności pedagogicznej, twierdził, że nic nie oddziałuje bardziej konstruktywnie na treść poglądów wyrażanych przez pracownika nauki, jak przedstawienie ich szerszemu audytorium. Piękny literacki język, przejrzysta konstrukcja, jasność wywodów, konkretność ujęcia prezentowanych problemów, pozostawiały u słuchaczy zawsze niezatarte wrażenie.
Katedra
Statystyki powstała w 1993 r. w wyniku podziału ówczesnej
Katedry Statystyki i Demografii usytuowanej na Wydziale Ekonomii. Do
tego czasu struktury organizacyjne i nazwy jednostek, w których
rozwijała się poznańska statystyka i demografia, zmieniały się
kilkakrotnie. Do najbardziej zasłużonych dla rozwoju naukowego
poznańskiego środowiska statystycznego wśród nieżyjących należy
wymienić następujących Profesorów: Marcin Nadobnik (1883-1953),
Stanisław Waszak (1906-1974), Stanisław Borowski
(1921-1977), Tadeusz Puchalski (1908-1979), Mieczysław Kędelski
(1946-1998). Ponadto duży wkład organizacyjny i naukowy ma także
senior poznańskich statystyków i demografów prof. Stanisław
Wierzchosławski. Katedra Statystyki w swoich badaniach nawiązuje do
tych szczytnych tradycji.
Członkowie Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego w Poznaniu lata 50te
W
wyniku wykształcenia się statystyki regionalnej, jako nowej
problematyki badawczej, z dotychczasowej dużej Katedry Statystyki i
Demografii wyłonił się zwarty zespół osób, który nawiązał do
tradycji zlikwidowanego niegdyś po śmierci prof. T. Puchalskiego
Zakładu Statystyki. Realizując nowe zadania badawcze, wystąpiono
także z inicjatywą powołania międzyśrodowiskowego Centrum
Statystyki Regionalnej, które powstało na mocy umowy między
Prezesem Głównego Urzędu Statystycznego a Rektorem Akademii
Ekonomicznej w Poznaniu 15 czerwca 1995 r. W pracach Centrum
Statystyki Regionalnej biorą również udział pracownicy naukowi
innych poznańskich Uczelni (Akademia Rolnicza, Akademia Wychowania
Fizycznego, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Politechnika
Poznańska) oraz reprezentanci samorządu lokalnego.
Obecnie
trzon Katedry Statystyki tworzą: dr hab. Grażyna Dehnel; dr hab.
Elżbieta Gołata, prof. nadzw. UEP (kierownik Katedry); dr Tomasz
Klimanek; dr Kazimierz Kruszka; dr hab. Jan Paradysz, prof. nadzw.
UEP; dr Marcin Szymkowiak; dr Aleksandra Witkowska i dr Marek
Witkowski.
Kilka
tytułów publikacji profesora Stanisława Waszaka:
Harcerstwo
na Kujawach : praca zbiorowa poświęcona 15-leciu istnienia
harcerstwa w Inowrocławiu. */ [red. Stanisław Waszak].
Wielki Pieśniarz z nad Gopła. */ oprac. Stanisław Waszak.
Wielki Pieśniarz z nad Gopła. */ oprac. Stanisław Waszak.
Przewodnik
po Inowrocławiu i Kujawach (Kruszwica, Strzelno, Pakość).
Kryzys
w Poznaniu.
Rozwój
stosunków mieszkaniowych w Poznaniu w latach 1921-1931.
Struktura
handlowa m. Poznania.
Struktura
handlowa m. Poznania.
U
źródeł naszego ubóstwa (Studium statystyczno-ekonomiczne o
skutkach społecznych pijaństwa).
Kult
Jana Kasprowicza w Wielkopolsce.
Pobyt
Jana Kasprowicza w Poznaniu w 1899 w świetle prasy.
Poznań
w świetle spisu z 1931 r.
Dział
kasprowiczowski w Muzeum Miejskim w Poznaniu.
Przedsiębiorstwa
handlowe w roku 1937, które wykupiły świadectwa przemysłowe
kategorii I-V wg branż, wielkości, urzędów skarbowych i dzielnic
miasta.
Przedsiębiorstwa
przemysłowe w roku 1937, które wykupiły świadectwa przemysłowe
kategorii I-VII i osobno przedsiębiorstwa kategorii VIII wg gałęzi
i rodzajów oraz przynależności do urzędów skarbowych, formy
prawnej i położenia na terenie miasta (wg dzielnic).
Ruch
towarów wg rodzajów przywiezionych do Poznania i wywiezionych z
Poznania przez PKP w latach 1926-1936.
Zygmunt
Zaleski : życiorys
Jan
Kasprowicz patronem harcerzy.
Ludność
miasta Poznania w okresie 1939-1945.
Przeobrażenia
ludnościowe w Poznaniu w okresie 1939-1945.
Bilans
walki narodowościowej rządów okupacyjnych w tzw. "Kraju
Warty".
Orzeczenie
o stratach ludnościowych w tzw. "Kraju Warty".
Zadania
ewidencji i statystyki ruchu ludności na Ziemiach Odzyskanych.
Demographic
Picture of the German Occupation in Poland.
Krytyczna
bibliografia niemieckich spisów ludności na ziemiach polskich.
Perspektywy
demograficzne powojennych Niemiec.
L`aspects
démographique de l`Allemagne apres la 2 - me querre.
Warunki
mieszkaniowe w zniszczonym Poznaniu.
Osadnictwo
na Pomorzu Zachodnim.
Poznań
- Przewodnik po mieście Poznaniu.
Zagadnienie
Niemiec przeludnionych i Niemiec wymierających.
Zagadnienie
techniki statystycznej w literaturze i praktyce.
Niemieckie
siły wytwórcze po 2. wojnie światowej.
Ludność
i zabudowa mieszkaniowa miasta Poznania w XVI i XVII wieku.
Poznań
w świetle badań demograficzno-statystycznych.
Dzietność
rodziny mieszczańskiej i ruch naturalny ludności miasta Poznania w
końcu XVII i w XVIII wieku.
Powojenne
zagadnienia demograficzne miasta Poznania.
Liczba
Niemców w Polsce w latach 1931/1959.
Ludność
Polski rośnie szybko.
Uniwersytet
w służbie mojego miasta.
Kronika
Miasta Poznania. R. 28. / red. S. Waszak
Opracowanie
Bartłomiej Grabowski na podstawie źródeł:
- Fotografie: Archiwum Statystycy Wielkopolscy
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz